2.BÖLÜM: 2.DERS
RİSK FAKTÖRLERİ
ÖZET
RİSK FAKTÖRLERİ DEĞİŞTİREBİLECEKLER AÇISINDA ÖNEMLİDİR.
YAŞ, CİNSİYET VE GENETİK YAPINIZI DEĞİŞTİREMEZSİNİZ.
AMA DİĞERLERİNİ DEĞİŞTİREBİLİRSİNİZ.
Kalp Damar Hastalıkları İçin risk konusunda ilk aşama
Metabolik Sendromu
Hareketsiz, fazla kilolu, göbekli kişiler dersek özetleriz.
1.Artmış bel çevresi: Erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm üstü
2.Yüksek trigliserid düzeyi: 150 mg/dl’ den yüksek olması (veya ilaç)
3.Düşük HDL düzeyi: kadınlarda 50, erkeklerde 40 mg/dl
4.Yüksek tansiyon: 135 / 90 mmHg dan yüksek olması (veya ilaç)
5.Bozulmuş açlık kan şekeri: Açlık kan şekerinin 100-125 mg/dl arasında
- 5 durumdan en az 3 tanesinin bir arada bulunması metabolik sendrom olarak adlandırılır.
- Metabolik sendromu kalp hastalığı riskini, 2 kat ve daha şeker hastalığı gelişme riski, olmayanlara göre 5 kat arttırır.
- Toplumda %10-20 oranında görülür.
Kalp Damar Hastalıkları Risk faktörleri nelerdir?
1.Aile Öyküsü: Bu arada aile birinci dereceden akrabalardır. Anne, baba ve kardeşler..
2.Şeker Hastalığı: En önemlisidir. Hasta İnsülin kullanıyorsa başka organlarında etkilenme olasılığı vardır. İşleri kötüleştiren budur.
65 yaş ve üzerinde şeker hastalığı olanların %68’i Kalp Hastalığından %18’i felç yüzünden hayatlarını kaybederler.
3.Sigara: Hayati tehlike ve yaşam süresini iki kat oranında etkiler. Sigarayı bırakanlarda oranlar hemen düşer. Pasif içicilerde risk devam eder .
4.Yüksek Tansiyon: Tansiyon büyük tansiyon iki puan ve küçük tansiyon 1 puan yükseldiğinde kalp krizi ve felç riski iki katına çıkar.
5.KOLESTEROL YÜKSEKLİĞİ:
Kolesterol yüksekliği için kullanılan sınırlar Total Kolesterol için 200, LDL kötü kolesterol için 120’den 100’e doğru gidiyor.HDL ise en az 40’ın üzerinde olması gerekir.
Bunları ağladığımızda rahat mıyız?
Hayır Değiliz?
Çünkü bilinen ama söylenemeyen ya da unutulan bir konu vardır.
Kolesterol bu değerlerinde altına inerse o zaman damar tıkanıklığı sorununu çözeriz.
- ŞİŞMANLIK /OBEZİTE: Bu konuda ana faktörlerden birisidir. Korunma açısından çok önemlidir. Buna bir de uyku apnesini eklerseniz işler daha da karışır ben hastalarına ‘’Uyku Apnesi: Horlamayı ‘’ mutlaka sorarım.
7.CİNSİYET: için risk faktörü de ERKEK olmaktır. Günümüzde kadınlarda özellikle sigara, obezite ve şeker ile kadınları erkeklere yetiştirmeye başladı. Hatta Amerika’da Kırmızı Kalp günleri düzenlenir. Kadınlardaki Kalp Hastalığına dikkat çekmek için.
8.YAŞ: Eskiden 45 olan sınır şimdilerde 40’a inmiş durumdadır.
- HAREKETSİZLİK: Hareketsizlik hem kardiyak performans hem de metabolizma özellikler yağ (kolesterol) metabolizması açısından önemlidir. ESAS MESELE DÜZENLİ VE İSTİRAHAT KALP HIZININ ÜZERİNE ÇIKARACAK ŞEKİLDE YAPILMASIDIR.
Risk faktörleri nelerdir?
- Aile Öyküsü: Bu arada aile birinci dereceden akrabalardır. Anne, baba ve kardeşler. Bazı ailelerde ailenin tamamında ciddi hastalık vardır. 60 yaşını göremeyen erkeklerden bahsediyor. Bunun yanında yine bazı ailelerde anjiyo, stent veya bypass olmayan yoktur.
-
- Şeker Hastalığı: En önemlisidir. Hasta İnsülin kullanıyorsa başka organlarında etkilenme olasılığı vardır. İşleri kötüleştiren damarlarda yaygın darlık olması ve/veya böbrek yetmezliği gelişmesidir. 65 yaş ve üzerinde şeker hastalığı olanların %68’i Kalp Hastalığından %18’i felç yüzünden hayatlarını kaybederler. Şekeri olanlarda risk 2-4 kat yüksektir. İyi tarafı kontrol edilebilen risk faktörüdür. Şeker hastalığı denilince İnsülin ile korunma arasındaki ilgi ve hastalığın gelişimindeki rolü ah da güçlenmiştir. İnsülinin neler yaptığına şaşıracaksınız.
- Sigara: Hayati tehlike ve yaşam süresini iki kat oranında etkiler. Sigarayı bırakanlarda oranlar hemen düşer. Pasif içicilerde risk devam eder.
- Yüksek Tansiyon: Tansiyon büyük tansiyon iki puan ve küçük tansiyon 1 puan yükseldiğinde kalp krizi ve felç riski iki katına çıkar. Hipertansiyon da kontrol altına alınabilir bir risk faktörüdür. Tansiyonun daha erken kontrol altına alınabilmesi için tansiyon normal sınırı düşünülmektedir. Tansiyonun kardeşi ise Kolesterol yüksekliğidir.
KOLESTEROL YÜKSEKLİĞİ:
Ben kolesterole ayrı bir paragraf ayırırım.
Kolesterol yüksekliği için kullanılan sınırlar Total Kolesterol için 200, LDL kötü kolesterol için 120’den 100’e doğru gidiyor.HDL ise en az 40’ın üzerinde olması gerekir.
Kolesterol bu değerlerinde altına inerse o zaman damar tıkanıklığı sorununu çözeriz.
Bu tartışmalı konuda gene hasta önemlidir. Bakın eğer kolesterol yüksekse genç hastalar daha kötü etkileri. Yaş arttıkça risk biraz düşer. İlginç değil mi? Kolesterolün yüksek ama damar tıkanıklığınız yoksa öykü başka ama kolesterolünüz yüksek ve damar tıkanıklığınız varsa. Öykü başkadır. Bunun ayrımını yapacağız. İlaç şart mı? Göreceğiz. İyi huylu kolesterol, kötü huylu kolesterol ve total kolesterol korunma açısından bu kursun ana fikirlerini oluşturacaktır. Bunu da beslenme bölümünde izleyeceksiniz
- ŞİŞMANLIK /OBEZİTE: Bu konuda ana faktörlerden birisidir. Korunma açısından çok önemlidir. Buna bir de uyku apnesini eklerseniz işler daha da karışır ben hastalarıma ‘’Uyku Apnesi: Horlamayı ‘’ mutlaka sorarım.
- HAREKETSİZLİK: Bu konu 1953 yılından beri bilinmektedir. Hareketsizlik damar tıkanıklığına yol açar. Bu konu ancak 1980’lerden sonra aerobik çılgınlığı ile gündeme gelmiştir. Hareketsizlik hem kardiyak performans hem de metabolizma özellikler yağ (kolesterol) metabolizması açısından önemlidir. ESAS MESELE DÜZENLİ VE İSTİRAHAT KALP HIZININ ÜZERİNE ÇIKACAK ŞEKİLDE YAPILMASIDIR. İstirahat kalp hızını 70’se bunun 100’ün üzerine 120-130 yapın demiyorum. Sadece istirahatın üstüne çıkmanızı öneriyorum. Hiç spor yapmadan koşmak gibi bir çılgınlık yapmayın.
- CİNSİYET: için risk faktörü de ERKEK olmaktır. Günümüzde kadınlarda özellikle sigara, obezite ve şeker ile kadınları erkeklere yetiştirmeye başladı. Hatta Amerika’da Kırmızı Kalp günleri düzenlenir. Kadınlardaki Kalp Hastalığına dikkat çekmek için.
- YAŞ: Eskiden 45 olan sınır şimdilerde 40’a inmiş durumdadır.
Şimdi bunların arasına biri de Metabolik Sendromu koyalım. Metabolik sendrom, kalp krizi, felç ve şeker hastalığı riskini artıran bazı risk faktörlerinin birlikte bulunduğu bir tablodur. Her biri sağlığı tehdit eden
- Artmış bel çevresi:Göbek üzerinden ölçülen bel çevresinin erkeklerde 102 cm, kadınlarda 88 cm’den fazla olması metabolik sendromun ölçütlerinden birisidir.
2.Yüksek trigliserid düzeyi: Kandaki trigliserid (serbest kan yağları) düzeyinin 150 mg/dl’ den yüksek olması (veya ilaç kullanıyor olmak) metabolik sendromu tetikler.
3.Düşük HDL düzeyi: HDL kolesterol “iyi huylu” kolesterol olarak bilinen bir kolesterol molekülü çeşididir ve damar sertliğine karşı koruyucu özelliği vardır. HDL kolesterol düzeyinin kadınlarda 50, erkeklerde 40 mg/dl’ nin altında olması metabolik sendromu tetikler.
4.Yüksek kan basıncı: Kan basıncının 135 / 90 mmHg dan yüksek olması (veya tansiyon düşürücü ilaç kullanıyor olmak) metabolik sendromu tetikler.
- Bozulmuş açlık kan şekeri: Açlık kan şekerinin 100-125 mg/dl arasında olması (açlık kan şekerinin 126 mg/dl ve üzerinde olması şeker (diyabet) hastalığı demektir).
Metabolik sendrom ve insülin direnci arasında çok yakın bir ilişki vardır. İnsülin direnci, kalp sağlığını riske atan bir durumdur. Metabolik sendromu kalp hastalığı riskini, 2 kat ve daha şeker hastalığı gelişme riski, olmayanlara göre 5 kat arttırır. Toplumda sık görülür. Metabolik Sendroma Çağın Hastalığı denmesinin sebebi budur. Kabaca ülkemizde %10-20 oranında görülür. Bence bu oran giderek de artmaktadır. Metabolik Sendromu damar tıkanıklığının öncüsü olarak kabul etmek gerekir. Bu önemli aşamada alınacak önlemler ile damar tıkanıklığı gelişimi önlenebilir. Son yıllarda bu konuda çok sayıda öneri ve çalışma yayınlanmıştır.
- Hareketsizlik ile yakından ilgili olduğundan egzersiz programları popülerdir ve işe yaramaktadır.
ÖNEMLİ NOKTALAR
- Tüm damar tıkanıklığı hastalarını bir torba içine koymak mümkün değildir.
- Tüm hastaların risk faktörleri ve hastalığın gelişimi farklı olur.
- Bazı kişilerde kalp damarlarında tıkanıklık bir kısmında şah damarında tıkanıklık veya bacak damarlarında tıkanıklık olur. Bazılarında üçü de beraber görülebilir.
- Kolesterolü yüksek olanın illa damarı tıkanacaktır diye bir kural yoktur.
- Hiç risk faktörü olmayan sadece sigara içen birisinin de damarı tıkanabilir.
- Önemli olan birden fazla risk faktörüne sahip olunmasıdır. Erkek, sigara, kolesterol ilk planda önem kazanır. Bir de bunun üzerine şeker eklenirse olay şiddetlenir.
- Kolesterolü yüksek olan kişi eğer damar tıkanıklığı saptanmışsa kolesterole dikkat etmelidir. Kolesterol bir şey yapmaz diye bir efsane yoktur. Hele siz de damar tıkanıklığı varsa. Kolesterolünü yüksek ama damarlarınızda bir şey yok o zaman endişeye gerek yoktur.
- Yaş ile damarlar elastikiyetini kaybeder ve tansiyon yükselir. Yaşlanmanın getirdiği bir olaydır. Sadece tansiyonunuz yüksekse damar tıkanıklığı için bir risk faktörünüz var demektir. İlla damarlarınız tıkanacak diye bir şart yoktur. Hipertansiyon damarlarda daha farklı değişiklikler yapabilir. Karında ve kalpten çıkan aort damarında genişleme yapabilir. Beyin kanaması, göz ve böbreklerde organ hasarı görülür.
- Şeker hastalığınız varsa veya şeker başlangıcında isenız ekstra dikkat etmelisiniz. Hele uzun süre ilaç kullanıyor ve insüline doğru gidiyorsanız alarm zilleri çalmaya başlamıştır. İnsülin ile uğraşmak zordur.
- Hem şekeriniz var hem de fazla kilonuz var. Önlem almak için son sınıra yaklaşıyorsunuz denilebilir. Bir de damar tıkanıklığınız varsa. İşlerin karışma olasılığı yüksektir.
- Hem kilonuz fazla hem de hareketsiz bir yapınız varsa. Yine dikkatli olmanızı gerektiren gri bölgedesiniz demektir.
- Uzun süredir şeker hastalığı olanlarda damar tıkanıklığı saptanmışsa ilerideki oluşabilecek komplikasyonlardan korunmaları gerekir.
- Şimdi hasta ve risk gruplarını gördük. Biz neredeyiz? Sorusunun cevabını da bulmuş oldunuz?
- Bu aşamalar önümüzdeki derslerden alacağınız verimi artıracaktır. Bunu sizde göreceksiniz.
- Hoşçakalın.
