ET, TAVUK VE BALIK

• Konuya fanatik bir şekilde değil bilim ışığında yaklaşılmalıdır.

• ET Mİ? YİYORUZ SANKİ?

• İlk olarak şu soruları yanıtlamamız gerekiyor.

• Damar tıkanıklığımız var mı? Kolesterolü

• müz yüksek mi? İlaç kullanıyor muyuz? Cevapları sona tekra kontrol edeceğiz. Bir de kolesterol hedeflerimiz var!

ET

TAŞ DEVRİNDE İNSANLAR ET YER MİYDİ?

• İnsanlar eski çağlarda ancak çok ender avlandıklarında et yerlerdi.

• İnsanoğu önce tarım sonra hayancılığın gelişmesi ile et tüketmeye başlamışlardır.

• SORUN ET DEĞİL ‘’İŞLENMİŞ ET’’ OLDUĞU KONUSUNDA DÜŞÜNMELİYİZ.

• SADECE ET DEĞİL PAKETLENMİŞ BÜTÜN ÜRÜNLER SAĞLIK AÇISINDAN ŞÜPHELİDİR!

• İnsnaları hasta eden ve sonra tedavi eden aslında endüstridir.

• Et tüketimi dünyada (bizde de) artarken hastalıkların görülme sıklığı yükseliştedir.

• Endüstriyel et endüstrisi hayvan yetiştirirken kullandıkları ‘’yemler’’ ne içeriyor diye baktığınızda insanların yememesi gereken ne varsa yedirildiğini görürüsünüz.

• SAĞLIKSIZ BESLENEN VE ÜRETİLEN’ HAYVANLARI ETİ SAĞLIKLI OLABİLİR Mİ?

• Tamamen doğal beslenmiş bir hayvanın etini bulmak şu adand ülkemizde ücra dağ köyleri haricinde İMKANSIZDIR. Yemsiz hayvancılık kalmadı!

• İşlenmiş et hazırlanırken kullanılan ‘’kimyasallar’’ bildiklerimiz ve bilmediklerimiz tonlarca ‘’zararlı’’ madde içerir. 

• İçerdikleri ‘’nitröz’’ bileşikleri kanser ile ilişkilidir.

• Et ve et ürünlerinin renklerine bakılınca ‘’mükemmel bir krımızı’’ ile karşılaşırsınız. Bu kırmızı DOĞAL DEĞİLDİR. 

• Sadece et değil yan ürünler SOSİS VE SALAM ASLINDA ET DEĞİLDİR. Tavuk dahil hayvanın her tarafı kullanılır yoksa o fiyatlara ne yenebilir ki?

• ET TÜKETİMİ VE DAMAR TIKANIKLIĞI ARASINDA BİR İLŞİKİ VARDIR. ET TÜKETİMİ ARTTIKÇA DAMAR TIKANIKLIĞI ARTAR!

• DAMAR TIKANIKLIĞINIZ VAR, KOLESTEROLÜNÜZ YÜKSEK İSE İŞLENMİŞ KIRMIZI ET İLE OLAN İLİŞKİNİZİ KESİNİZ. 

• KOLESTEROLÜNUZ NORMAL VE DAMAR TIKANIKLIĞINIZ VAR İSE HEDEFLERE ULAŞMAMIŞSANIZ YİNE ETE GÜLE, GÜLE.

TAVUK

Et için söylediklerimiz tavuk içinde geçerlidir. Esiden köy tavukları düdüklü tencerede saatlerce pişerdi. Şimdi dakikalar içinde pişiyor.

Yine aynı sorun sağlıksız koşullar yetişen bilinmeyen yemler ile beslenen, çabuk kilo almaları için hormonlanan, lambalar altında devamlı beslenen hayvanları eti bize yarar mı? Paketlenmiş ve hava basılmış pişince kuş kadar kalan bozulma eşiği çok yükse olan besleyince renk değiştiren ve kokan tavuk eti ülkemizde hayat şartları yüzünden mecburen popüler hale geldi. Tavuk olmasa biz Türkler aç kalırız.

• Yapılan araştırmalarda kırmızı ve işlenmiş et riski daha ön plandadır. Tavuk ve balık tüketiminde kırmızı et için gösterilen risk gösterilememiştir

HİNDİ

Hindi eti, besin değerinin yüksek olması, yağ ve kolesterol 

içeriğinin düşüktür. Et koyulaştıkça yağ içeriği yükselir.

• Hindi eti B grubu vitaminlerden olan niasin kalp damar hastalıklarının önlenmesinde önemlidir.

• Eğer kırmızı etten beyaza geçiyorsanız hindi iyi bir seçenektir.

• KOLESTEROL HEDEFLERİNİ UNUTMAYINIZ

• Hindi üretimi daha endüstrileşmemiş olması da düşünülmesi gereken bir konudur.

 

BALIK

• Eskimolara yapılan otopsilerde kalp damarlarının pırıl, pırıl olduğu görülmüştür. Bu bilgiler üzerine dünyada bir balık yağı salgını başlamıştır. 

• Balık OMEGA-3 yağ asitlerinin önemini hatırlayınız. Bu gerekli ama dışarıdan almak zorunda olduğumuz yağ asitleridir. 

• 11 sene izlenen Amerikalı Kadınların (38,392 kişi) balık ve Omega-3 yağ asidi tüketerek Kalp Damar hastalıklarından korundukları gösterilmiştir (18). Son yıllarda yapılan büyük analizler hep bu sonucu desteklemişlerdir (19,20).

• Kötü olan Omega- 6 ve bağlantılı Araşidonik Asid düzeyi düşürülmelidir (17). Balık ile tüm bunları yapabilirsiniz. 

HANGİ BALIKLAR

• Soğuk sulara yaşayan, büyük ve yağlı balıklar; başta somon akla gelir. Bu balık zor bulunur ve biraz pahalıdır. 

• Denizlerimizdeki kirlenme düşünülürse çiftlik balıkları da riskli olabilir. Cıva başta gelen sakıncalı maddedir. Hele midye çok sevmeme karşın İstanbul’da yemem.

• Bazıları konserve balık derse: ben de hiç yoksa ton balığı yerin derim. 

• Balık ekmek çoğunlukla dondurulmuş gelen Norveç uskumrularıdır. 

• BALIK EKMEK EN İYİ SEÇENEK!

Balığın haricinde en zengin Omega-3 kaynağı ceviz, badem, keten tohumu, ıspanak, semizotu ve kiwi şeklinde sıralanabilir.

 Omega 6 ise kötüdür ve çoğunlukla yağlarda ve yağlı ünlü mamullerde (börek ve poğaça) bulunur. Uzak durunuz!

 

SON SÖZ

• HEDEF KOLESTEROLUMUZÜ TOTAL KOELSTEROL İÇİN ÖNCE 200 KÖTÜ KOLESTEROL İÇİN 100 ALTINA DÜŞÜRMELİYİZ.

• İKİCİ HEDEF

• 180 VE 80’İN ALTINA İNMEKTİR!

• MERAK ETMEYİN YAPILAN ARAŞTRIMALARDA DÜŞÜK KOLESTEROLÜN BİR SAKINCASI OLMADIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR.

• HAYIR!

• ZAMAN KIRMIZI ET, TAVUK VE HİNDİ YOK

• SADECE BALIK ÖNEREBİLİRİM

• İNANIN EĞER BUNU YAPARSANIZ.

• BU DEĞERLERE ULAŞABİLİR DAMAR TIKANIKLIĞI YAKINMALARINI UNUTABİLİR VE TIKANAN DAMARLARINIZ AÇMA YOLUNDA BÜYÜK BİR ADIM ATARSINIZ.

• YETER Mİ?

• YETMEZ.

• BİR DE BİTKİSEL BESLENMENİZ GEREKLİDİR.

• ŞİMDİ SIRADA BU KONULAR VAR

• KIRMIZI ET ZARARLI MI?

Şimdi düşünelim; taş devrinde insanlar et yiyebiliyorlar mıydı? Vahşi hayvanlardan korunmayı başaranlar ancak arada sırada avlanma şansını buluyorlardı. Diğer zamanlarda genelde aç kalarak ya da meyve yiyerek besleniyorlardı. O zamanda bu yana geçen sürede insan önce tarıma sonra hayvancılığa başladı. 

Asıl gelişim tarımın endüstriyelleşmesi ile oldu. Ardından geniş çapta hayvancılık yapılmaya başlanıldı. Nüfusun ve talebin artması ile birlikte; endüstriyel hayvancılık adeta patladı. Hayvan yemleri için kimya sektörü harekete geçti. Bu zorunluydu o kadar fazla sayıda hayvan ancak bu şekilde beslenebilirdi. Bugün hayvan yemlerinde kullanılan kimyasallar insan sağlığı için zararlı olabileceği konuşuluyor. Ülkemizde bu yemlerin içeriğini bakanlık bile tam olarak bilmiyor. Şimdi anlatacaklarıma geçmeden önce biraz düşünelim bizim için zararlı maddeler ile beslenen hayvanların eti bize yarar mı?

Kalp Damar Hastalıkları, kalp yetmezliği ve felç doğrudan kırmızı et tüketimi ilişkilidir (1-3). Burada kırmızı et ve işlenmiş et diye eklememiz gerekiyor. Endüstriyel et ürünleri (işlemiş) raf ömrünü uzatmak ve/veya renklendirmek gibi bilinmeyen kimyasallara tabi tutulurlar. Kronik hastalıkların gelişimine içerdikleri nitröz bileşiklerin bundan sorumlu olduğu bildirilmiştir (4). Bunu da kanser açısından anımsatmak gerekir. Hormonları ve ilaçları bile saymıyorum. 

Et tüketimi artarken hastalıklarda artmaktadır. Sadece hastalık değil tüm nedenler dâhil olmak üzere ölüm oranını da arttırmaktadır (5).

ABD’de yıllık kişi başına et tüketimi 37 kilo iken ülkemizde 8 kilodur (6). 2003 yılında ise bu 4,7 kilo olarak bulunmuştur. Yıllar içinde fiyatları artsa da kırmızı et tüketimi artmaktadır (6). Kilo değil gram olarak artışı bile sağlık açısında risk oluşturabilir. Yılda her 100 gram artışın tüm ölüm oranlarına etki ettiği yayınlanmıştır (5). 

Dünya o kadar küçülmüştür ki; Çinliler domuz eti üretimi için hayvanlara yem yetiştirmekte zorlanmaktadır. Bu yüzden Afrika ve Güney Amerika’da geni araziler kiralayıp soya yetiştirmektedirler. Bu işten para kazanan Brezilyalı çiftçilerde amazon ormanlarını tarlaya çevirmektedirler.

VİDEO:

Çinlilerin Domuz Eti Sevdası

https://www.youtube.com/watch?v=Rlr0l7dWH9I

Tüm geniş analizler kırmızı et tüketimi ve Kalp Damar Hastalıkları arasındaki ilişkiyi sayısız kez sapmışlardır (7).

Kırmızı et içerdiği dallanmış amino asitler, doymuş yağ asitleri, glikolizasyon ürünleri, hem, demir ve nitrat türevleri hem Kalp Damar Hastalıkları hem de Tip 2 Şeker hastalığı için risk yaratır (8).

• Kırmızı et ve özellikle işlenmiş et Kalp Damar Hastalıkları, Şeker Hastalığı ve Kanser riskini arttırır (9).

• İşlenmiş et grubunda: SOSİS, SALAM VE SUCUK en tehlikeli gruptur. Hayvanın neredeyse tamamının kullanıldığı (tahmin edin) kimyasallar ile muamele edilmiş et değil başka bir üründür. Tavuk veya başka kökenli olması bu gerçeği değiştirmez.

• SOSİS, SALAM  VE SUCUK YALANDIR

• Gerçek sosis ve sucuk piyasada az bulunur. Fiyatlarından bunları seçebilirsiniz. Kalanları hayvanın her yeri ve kimyasallar eklenerek nasıl sınıflayabileceğimiz bilmediğimiz bir gıda ürününe dönüşmüştür. Bunların içinde de yoğun olarak trans yağlar ve nişasta bazlı şeker bulunur. Baharat tadı veren sayısız kimyasal kullanılır.

• Sosis nasıl yapılır? Başlıklı bir video hazırlamıştım. YouTube bu videoya kısıtlama getirdiğini söylersem gıda endüstrisinin gücünü göstermektedir. Ulaşabilirseniz: SOSİS İÇİNDEKİLER diye aratabilirsiniz. Zaman, zaman açılıyor zaman ise engelleniyor. 

Gıda endüstrisi dünyayı kontrol eden en güçlü gruplardan birisidir. Amerika Gıda Bakanlığının gıda kullanımı için önerilerde bulunan komitesindekilerin çoğunluğu bu sektörün eski çalışanlarıdır.

• Günümüzde yaylada dolaşan ve tamamen doğal beslenen bir hayvanın eti hemen, hemen bulunmaz.

Şimdi diyeceksiniz et mi? yiyoruz sanki haklısınız. Makarna ve Tavuk olmasa çoktan aç kalmıştır. Et tüketenler daha fazla kalp damar hastalıklarına ve kansere yakalanırlar.

Hele kolesterol sorununuz varsa bu konu daha önemlidir. Biliyorsunuz. Söylememe gerek yok. Kebap ve mangal meraklıysanız size temin ederim ki eğer damar tıkanıklığınız varsa bu zevkin yerine başka bir şey koymanın zamanı çoktan gelmiştir hatta geçmiştir. Merak etmeyin mahrum kalacağınız şeyler anjiyo ve yoğun bakım olacaktır.

Etten uzak durursanız hem kalp damar hastalığı riski düşer hem de sağkalım oranları artar. Kanserden korunmanız olur.

PROTEİN İHTİYACIM NE OLACAK?

Baklagillerden, sebzelerden ve tohumlardan protein alırsınız. Bırakın vejetaryen olmayı (süt, süt ürünleri ve yumurta serbest) vegan olan ve başarılı çok sayıda sporcu bulunur. Bir sorun olsaydı onlarda olurdu.

2.BEYAZ ET

Tavuk en acı noktadır. Tavuk olmasa Türk ulusu çok sıkıntı çeker. Tavuğun endüstriyel olanın kilo fiyatı 25-30 TL civarında iken köy tavuğunun kilosu 60 liradan başlamaktadır. Fiyatları siz düzeltin.

Tavuk endüstrisi ve hayvanların nasıl hızla üretildiklerini ve nasıl kilo almaları için ayakta ve uykusuz devamlı yem yemelerinin  (tavuklar içinde yem sakıncaları geçerlidir) sağlandığını biliyoruz. 

Endüstriyel tavukların pişirildikten sonra kuş kadar kaldığını (hava basıyorlar) hatırlayınız. Endüstriyel tavukların kendisinden çok beslendikleri yemler önemlidir. Bunlar da inanılmaz bir kimyasal madde bombardımanı yapılır. Hormon kullanılır hemen kilo alsınlar istenir. Doğru dürüst gündüz, gece ilişkisi kuramayan zavallı tavuklar hızla kilo alarak satışa hazırlanırlar. Bunlar tavuk değildir. Dolaşan tavuk yalanına da inanmayınız. Eskiler gayet iyi bilirler bir tavuk düdüklü tencerede saatlerce kaynardı. Şimdi tavuklar ise dakikalar içinde pişiyor. Ne değişti? Bunu kendinize sormanızı rica ediyorum.  Köy tavuğu mu? Olabilir. 

Tavuk için derisinin soyulması gibi çözümler damar tıkanıklığı nız varsa bir şey ifade etmez. Yani kırmızı etten beyaz ete dönüyorsanız ve kolesterolunuz yüksek ise yanlış yapıyorsunuz.

Yapılan araştırmalarda kırmızı ve işlenmiş et riski daha ön plandadır. Tavuk ve balık tüketiminde kırmız et için gösterilen risk gösterilememiştir (10). Kırımızı etten beyaz ete geçiş kolesterol düzeylerinde beklenilen düşüşü sağlamamıştır (11). Eğer kolesterolünüz yüksekse kırmızı etten beyaz ete geçiş yapabilirsiniz. Eğer hala kolesterolünüz yüksek ise ve bizim koyduğumuz kolesterol düzeylerinin üzerindeyseniz o zaman tavuğu da azaltıp bırakmanız gerekebilir. Bu kırmızıdan beyaza geçiş bile felç riskini azaltabilir (12).  Kırmızı veya beyaz fark etmez hepsi kişiye göre değerlendirilmelidir. 

• Balığa gitmeden son bir sözde hindi için söyleyelim. 

Hindi eti, besin değerinin yüksek olması, yağ ve kolesterol içeriğinin düşüktür.

Et koyulaştıkça yağ içeriği yükselir.

• Hindi eti B grubu vitaminlerden olan niasin kalp damar hastalıklarının önlenmesinde önemlidir.

• Kötü kolesterolü düşürdüğü ve iyi kolesterolünü arttırdığı ileri sürülür. Fakat tüm çalışmalar beyaz et grubunda yapıldığı için veriler yetersizdir.  

• Eğer kırmızı etten beyaza geçiyorsanız hindi iyi bir seçenektir.

• Hindi üretimi daha endüstrileşmemiş olması da düşünülmesi gereken bir konudur.

• Kırmızı et tüketimi mide kanserini arttırır beyaz et tüketimi ise düşürür (13).

Kırmızı et tüketimi ile kolon kanseri arasında bir ilişki sıkça telaffuz edilmesine karşın son büyük bir çalışmada bu ilişkinin zayıf olduğu gösterilmiştir. Ama yine de aklınızda olsun (14).

Kırmızı et, beyaz ete değiştirmek hatta bunu balık ve baklagillere kadar dönüştürmek Kalp Damar Hastalığı riskini azaltır (15).

 

SON VE ÖNEMLİ NOT. Kalp Damar Hastalığı açısından vejetaryen ve veganlar arasında çok az bir fark vardır. Toplam ölüm riski ise bu iki grupta değişmediği görülmüştür (16).

 

3.BALIK

 

Balık ve deniz ürünleri tüketimi için ilk ışık çok uzaklardan gelmiştir. Eskimolara yapılan otopsilerde kalp damarlarının pırıl, pırıl olduğu görülmüştür. Eskimoların bu ürünler dışında bir şey yeme imkânları yoktur. Nitekim bu bilgiler üzerine dünyada bir balık yağı salgını başlamıştır. Aşağıda bir yıl ara ile hazırladığım iki video var bunlara lütfen bir göz atınız.

VİDEO

BALIK YAĞI (2017)

https://www.youtube.com/watch?v=NYr4AjLaQGA&t=1s

BALIK YAĞI 

https://www.youtube.com/watch?v=NYr4AjLaQGA&t=1s

 

Balık OMEGA-3 yağ asitlerinin önemini hatırlayınız. Bu gerekli ama dışarıdan almak zorunda olduğumuz yağ asitleridir (17). 11 sene izlenen Amerikalı Kadınların (38,392 kişi) balık ve Omega-3 yağ asidi tüketerek Kalp Damar hastalıklarından korundukları gösterilmiştir (18). Son yıllarda yapılan büyük analizler hep bu sonucu desteklemişlerdir (19,20). Omega- 6 ve bağlantılı Araşidonik Asid düzeyi düşürülmelidir (17).

Balıkta tüm bunları yapabilirsiniz. 

HANGİ BALIKLAR

Soğuk sulara yaşayan, büyük ve yağlı balıklar; başta somon akla gelir. Bu balık zor bulunur ve biraz pahalıdır. Rahmetli İshak Alaton ülkemizde Karadeniz’de somon çiftlikleri kurma istemiş fakat şirketi batmıştır. Klişemiz olan  ‘’üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde’’deniz ve deniz ürünleri ile hiç ilgimiz kalmamıştır. Sadece mevsimde balık o da ucuz olursa tüketiriz. Denizlerimizdeki kirlenme düşünülürse çiftlik balıkları da riskli olabilir. Cıva başta gelen sakıncalı maddedir. Hele midye çok sevmeme karşın İstanbul’da yemem.

Bazıları konserve balık derse: ben de hiç yoksa ton balığı yerin derim. Balık ekmek çoğunlukla dondurulmuş gelen Norveç uskumrularıdır. 

Balığın haricinde en zengin Omega-3 kaynağı ceviz, badem, keten tohumu, ıspanak, semizotu ve kiwi şeklinde sıralanabilir. Omega 6 ise kötüdür ve çoğunlukla yağlarda ve yağlı unlu mamullerde (börek ve poğaça) bulunur. 

Bunları tüketmeyiniz!

Balık tüketimi Amerikan kalp derneği rehberlerinde önerilmektedir(21)

Detaylar:

Linoleik asit (LA) (OMEGA 6) ve α-linolenik asit esansiyel (OMEGA-3) yağ asitleridir. Bunlar inansalar tarafından senteze edilemezler. Bu yağ asitleri vücudumuzda araşidonik aside (AA), eikosapentaenoik asit (EPA) ve dokosaheksaenoik asit (DHA)  dönüşürler. Araşidonik asit iltihap için öncü maddelerin salınmasına neden olurken. EPA ve DHA bizi iltihaba, kansere ve kalp damar hastalıklarına karşı korurlar (17).

Eğer yağ asitleri doymuş, doymamış farklarını görmek isterseniz aşağıdaki video bağlantısına tıklayabilirsiniz.

VİDEO:

Doymuş, Doymamış, Trans Yağ Farkı Nedir? 

https://www.youtube.com/watch?v=yZD944ygO2s&t=14s

Eğer yağ asitlerinin daha detayını öğrenmek isterseniz ders videoma bakabilirsiniz.

VİDEO:

Yağ Asidi Sentezi, Ders, Serdar Akgün, Tıp Dersleri

https://www.youtube.com/watch?v=Edf8abUE0X4

 

SON SÖZ

• HEDEF KOLESTEROLÜNüZÜ TOTAL KOLESTEROL İÇİN ÖNCE 200 KÖTÜ KOLESTEROL İÇİN 100 ALTINA DÜŞÜRMELİYİZ.

• İKİNCİ HEDEF

• 180 VE 80’İN ALTINA İNMEKTİR!

• MERAK ETMEYİN YAPILAN ARAŞTIRMALARDA DÜŞÜK KOLESTEROLÜN BİR SAKINCASI OLMADIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR.

• HAYIR!

• ZAMAN KIRMIZI ET, TAVUK VE HİNDİ YOK

• SADECE BALIK ÖNEREBİLİRİM

• İNANIN EĞER BUNU YAPARSANIZ.

• BU DEĞERLERE ULAŞABİLİR DAMAR TIKANIKLIĞI YAKINMALARINI UNUTABİLİR VE DAMARLARINIZ İYİLEŞTİRME BÜYÜK BİR ADIM ATARSINIZ.

• YETER Mİ?

• YETMEZ.

• BİR DE BİTKİSEL BESLENMEMİZ GEREKLİDİR.

• ŞİMDİ SIRADA BU KONULAR VAR

KAYNAKLAR

1.Micha R, Wallace SK, Mozaffarian D. Red and processed meat consumption and risk of incident coronary heart disease, stroke, and diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Circulation 2010;121:2271–83.

2. Micha R, Michas G, Mozaffarian D. Unprocessed red and processed meats and risk of coronary artery disease and type 2 diabetes – an updated review of the evidence. Curr Atheroscler Rep 2012;14:515–24.

3.Bechthold A, Boeing H, Schwedhelm C, et al. Food groups and risk of coronary heart disease, stroke and heart failure: a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Crit Rev Food Sci Nutr2019;59:1071–90

4. Rohrmann S, Linseisen J. Processed meat: the real villain? Proc Nutr Soc. 2016 Aug;75(3):233-41

5.Schwingshackl L, Schwedhelm C, Hoffmann G, et al. Food groups and risk of all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Am J Clin Nutr 2017;105:1462–73.

6. Saygın O, Demirbaş N. Türkiyede Et Tüketimi. J  Agr Food Sci, (2018) 32 (3), 567-574.

7.Battaglia Richi E, Baumer B, Conrad B, Darioli R, Schmid A, Keller U. Health Risks Associated with Meat Consumption: A Review of Epidemiological Studies. Int J Vitam Nutr Res. 2015;85(1-2):70-8.

8. Kim Y, Keogh J, Clifton P. A review of potential metabolic etiologies of the observed association between red meat consumption and development of type 2 diabetes mellitus.Metabolism2015; 64: 768– 79.

9.Wolk A. Potential health hazards of eating red meat. J Intern Med. 2017 Feb;281(2):106-122. 

10.Zhong VW, Van Horn L, Greenland P, Carnethon MR, Ning H, Wilkins JT, Lloyd-Jones DM, Allen NB. Associations of Processed Meat, Unprocessed Red Meat, Poultry, or Fish Intake With Incident Cardiovascular Disease and All-Cause Mortality. JAMA Intern Med. 2020 Apr 1;180(4):503-512

11. Kim K, Hyeon J, Lee SA, Kwon SO, Lee H, Keum N, Lee JK, Park SM. Role of Total, Red, Processed, and White Meat Consumption in Stroke Incidence and Mortality: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies.J Am Heart Assoc. 2017 Aug 30;6(9):e005983. 
12. Guasch-Ferré M, Satija A, Blondin SA, Janiszewski M, Emlen E, O’Connor LE, Campbell WW, Hu FB, Willett WC, Stampfer MJ.Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials of Red Meat Consumption in Comparison With Various Comparison Diets on Cardiovascular Risk Factors. Circulation. 2019 Apr 9;139(15):1828-1845.
13. Kim SR, Kim K, Lee SA, Kwon SO, Lee JK, Keum N, Park SM. Effect of Red, Processed, and White Meat Consumption on the Risk of Gastric Cancer: An Overall and Dose-Response Meta-Analysis. Nutrients. 2019 Apr 11;11(4):826. 

14.Red Meat and Colorectal Cancer: A Quantitative Update on the State of the Epidemiologic Science. Alexander DD, Weed DL, Miller PE, Mohamed MA.J Am Coll Nutr. 2015;34(6):521-43.

15. Nerea Becerra-Tomás, Nancy Babio, Miguel Ángel Martínez-González , Dolores Corella, et al. Replacing red meat and processed red meat for white meat, fish, legumes or eggs is associated with lower risk of incidence of metabolic syndrome. Clin Nutr . 2016 Dec;35(6):1442-1449.

16. Veganism, aging and longevity: new insight into old concepts. Norman K, Klaus S.Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2020 Mar;23(2):145-150

17.Saini RK, Keum YS. Omega-3 and omega-6 polyunsaturated fatty acids: Dietary sources, metabolism, and significance – A review. Life Sci. 2018 Jun 15;203:255-267. 

18.Rhee JJ, Kim E, Buring JE, Kurth T. Fish Consumption, Omega-3 Fatty Acids, and Risk of Cardiovascular Disease. Am J Prev Med. 2017 Jan;52(1):10-19

19.Watanabe Y, Tatsuno I. Omega3 polyunsaturated fatty acids for cardiovascular diseases: present, past and future. Expert Rev Clin Pharmacol. 2017 Aug;10(8):865-873.

20.Abdelhamid AS, Brown TJ, Brainard JS, Biswas P, Thorpe GC, Moore HJ, Deane KH, AlAbdulghafoor FK, Summerbell CD, Worthington HV, Song F, Hooper L. Omega-3 fatty acids for the primary and secondary prevention ofcardiovascular disease. Cochrane Database Syst Rev. 2018 Jul 18;7(7):CD003177.

21.Siscovick DS, Barringer TA, Fretts AM, Wu JH, Lichtenstein AH, Costello RB, Kris-Etherton PM, et al. Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acid (Fish Oil) Supplementation and the Prevention of Clinical Cardiovascular Disease: A Science Advisory From the American Heart Association. Circulation. 2017 Apr 11;135(15):e867-e884.