CRP NEDİR?
C-Reactive Protein kısaltması ise CRP diye bilinir. Belki biliyorsunuzdur. Doktorların istedikleri tetkiklerin arasında CRP veya Hs CRP denilen bir tetkik vardır. Son yıllarda büyük çalışmalarda adı daha çok geçemeye başlayan bir tetkiktir.
Peki, nedir bu CRP?
CRP iltihap ile ilgili karaciğer tarafından üretilen bir proteindir. Anımsatmakta yarar var; iltihap yani inflamasyon sadece mikropların oluşturduğu bir şey değildir. Vücudumuzun dışarıdan gelen her türlü etkene karşı verdiği bir savunma mekanizmasıdır. Her hastalığın temelinde de iltihap yatar. Hem koruyucu hem de hastalıkların oluşumu ve gelişiminde etkisi vardır. Yani bir yandan korumaya çalışırken hedefe kitlenmiş bir şekilde geliştirdiği savunma taktikleri bir hastalığa da katkı verebilir. Bu çelişkili mekanizmaların nasıl hayat geçtiği konusu detaylı olarak bilinmemektedir. CRP büyük bir orkestranın bir elmanı olarak görünmektedir.
CRP düzeyinin yükselişi bir iltihap belirtisi olarak kabul edilir. Daha hassas ölçümler ile saptanan hassas CRP (High sensitivity CRP:HsCRP) ve ultra sensitive CRP (Us-CRP)gibi farklı ölçümleri vardır.
CRP yükselişi iltihap belirtisi diye bahsettik. Ama iltihabında her hastalıkta görüldüğünü söyledik. Basit bir enfeksiyondan, damar tıkanıklığına ve kansere kadar uzanan büyük bir yelpaze var karşımızda.
CRP yüksekliği Kalp Krizi için bir Risk faktörü de olabilir.
Gelecekte yaşanabilecek sağlık sorunlarının da bir belirtisi olabilir.
CRP yüksekliği basitçe damarlarda oluşan iltihabi olayında katkıda bulunduğu damar sertliği (ateroskleroz) için bir belirteç diye düşünülmektedir.
Peki, bu kadar olay ile ilgisi var ise nasıl biz bu ayrımı yapacağız.
İşte işin içine özgünlük kavramı giriyor. Yani bunu tek bir olaya bağlamak zor.
Ama elimizde bazı veriler var. Gelin onlara beraberce bakalım.
- CRP düzeylerinin yüksekliği ile kalp kriz ve felç arasında bir ilişki vardır. Bu dektir ki eğer var olan bir damar tıkanıklığı sorunuzu varsa kontrol tetkikleri arasında bunu da ekleyebilirsiniz.
- Doktorlar yönelik yapılan büyük bir çalışmada ( Physicians’ Health Study) erişkin erkeklerde CRP düzeyi yüksek olanlarda düşük olanlara göre kalp krizi geçirme riski üç kat yüksek bulunmuştur.
- Meşhur bir çalışma olan Harvard Kadınlar Sağlık Çalışmasında ( Harvard Women’s Health Study) kadınlarda yüksek CRP düzeylerinin felç riski için kolesterolden daha güçlü olduğunu saptanmıştır.
- Kronik obstruktif Akciğer Hastalığı KOAH içinde CRP yüksekliği bir risk faktörüdür.
- CRP yüksekliği Inflamatuar Bağırsak Hastalığı, Lupus ve Romatoid Artirit gibi bağışıklık sistemin kendi dokularımıza karşı çalıştığı hastalıklarda da yükseldiği görülmüştür.
Yukarıda aktardığımız gibi CRP damar tıkanıklığı açısından önem kazanmaktadır. Amerikan Kalp Derneği CRP düzeyinde 2 mg/litre gibi bir artışın damar tıkanıklığı için alarma değeri olarak kabul etmiştir. Bu tür hastaların daha yakından ve sıkı bir şekilde takip edilmelerini önermiştir.
Damar tıkanıklığı açısından risk faktörlerine sahip olanların geleneksel kolesterol değerleri dışında bu test ile de takip edilmeleri önerilir. Bu durumda basit CRP testinden çok yüksek duyarlılıkta CRP (Hs- CRP)
Şimdi risk faktörlerini anımsayalım;
- Aile öyküsü
- Şeker Hastalığı
- Yüksek tansiyon
- Yüksek kolesterol
- Sağlıksız beslenme
- Hareketsizlik.
- Şişmanlık
- Fazla alkol tüketimi.
C-reactive protein CRP normal değeri 1’in altında olmalıdır.
1-2.9 mg/litre orta risk demektir.
3 mg/litreden fazla ise Damar Tıkanıklığı açısından risklisiniz demektir.
Eğer değer 10 mg/litre gibi çok yüksek bir yere ulaşmışsa; Ciddi bir hastalık düşünülür:
- Tüberküloz,
- Zatürree,
- Kanser özellikle Lenfoma
- İnflamatuar Bağırsak Hastalığı
- Lupus
- Kemik iltihabı: Osteomyelit
Bunlar çok ciddi sorunlar olduğundan zaten bu tetkik yükselmeden önce ya da başka belirtiler ile zaten kendini belli ederler.
CRP tek başına değil diğer tetkikler ile birlikte bir anlam ifade eder. CRP sadece dikkat edilmesi gereken bir tetkiktir. Eğer yüksekse düşürseniz iyi olur. Damar tıkanıklığı açsından sadece CRP üzerinden gidilmez yani yüksek iken düşürseniz bile diğer faktörler devreye girebilir. Olaya bir bütün olarak bakmak gerekir.
Eğer CRP yüksekse ne yapılmalıdır?
Eğer sağlıklı bir bireyseniz: diğer enfeksiyonlar açsında araştırılmanız gerekir.
Bilinen damar tıkanıklığınız varsa artık alarm zilleri çalıyor demektir.
Önemli bir konuda Doğum Kontrol hapı kullananlarda ve gebelikte de CRP düzeyleri yükselebilir.
CRP düşürmenin en garantili yolu beslenmemizi değiştirmektir. Akdeniz tipi diyet ile CRP düzeyleri düşürülebilmektedir. Eğer damar tıkanıklığınız varsa CRP yüksekliği için C vitamini de kullanılabilir.
Healthline sitesinden hazırlanmıştır.
KAYNAKLAR
Jie Li, Isaac Kofi Owusu , Qingshan Geng , Aba Ankomaba Folson , et al. Cardiometabolic Risk Factors and Preclinical Target Organ Damage Among Adults in Ghana: Findings From a National Study. J Am Heart Assoc . 2020 Dec 15;9(24):e017492.
Amir Avan, Seyedeh Belin Tavakoly Sany , Majid Ghayour-Mobarhan , et al. Serum C-reactive protein in the prediction of cardiovascular diseases: Overview of the latest clinical studies and public health practice. J Cell Physiol. 2018 Nov;233(11):8508-8525.
