KETOJENİK DİYET; ARTILAR VE EKSİLERİ.
Başlamadan önce size belki de en yararlı olacak bir öğüt vermek isterim
’’D İLE BAŞLAYAN HİÇ BİR ŞEYİ YEMEYİM’’
‘’DİYET DAHİL!’’
Diyet denilince bazı ana noktaları vurgulamak gerekir.
Neden diyet yapıyorsunuz?
Kilo vermek için mi?
Sağlık için mi?
Hastalık için mi?
Ketojenik diyet içinse bilinen bir Kalp Damar Hastalığınız var mı?
Şeker hastalığınız var mı?
Eğer hastalık için yapıyorsanız bunu mutlaka doktor önerileri doğrultusunda yapmalısınız.
Populerize olan ketojenik diyet karbonhidrattan fakir (günde 20-50 gram karbonhidrat), protein ve yağdan zengin bir diyet türüdür.
Çok uzun süren beri epilepsi tedavisi için kullanıldığı bilinmekte
günümüzde ilaca yanıt vermeyen vakalarda seçenek olarak kullanılmaktadır. Kısa sürede hızla kilo vermenizi sağladığı için günümüzde Atkins tarafından 1970’lerde önerildikten sonra tekrar gündeme geldi. Çok sayıda insan bu diyeti uyguluyor. Çok uzun süren beri epilepsi tedavisi için kullanıldığı bilinmekte fakat yararı tam olarak gösterilmiştir. 1920’li yıllardan itibaren ilaç tedavisi olmadığı dönemde başarı ile kullanılmıştır. İlaçların piyasaya çıkması ile haliyle gündemden düşmüştür. Son yıllarda özellikle dirençli epilepside çok başarılı sonuçlar alınmıştır. Bugün dirençli epilepside konsensus olarak çocuklara önerilmektedir.
Kısa sürede hızla kilo vermenizi sağladığı için günü
müzde Atkins tarafından 1970’lerde önerildikten sonra tekrar gündeme geldi. Çok sayıda insan bu diyeti uyguluyor.
- Tip 2 Şeker Hastalığı,
- Otizm
- Depresyon
- Alzheimer gibi alanlarda da ketojenik diyet önerilmektedir.
Karbon hidratlardan gelen şeker ana enerji kaynağımızdır. Eğer karbonhidratı çok düşük düzeylere indirirsek o zaman yağ yakarak enerji elde etmeye çalışırız. Yağ keton cisimciklerine dönüşür. Keton cisimciklerinin kandaki artışına ‘’ketozis’’ adı verilir. Bu durum 2-4 gün içinde ortaya çıkar. Uygulayan kişiler bu tip bir diyetten hemen fayda görürler.
Diyet çok az karbonhidrat bol miktarda protein ve yağ tüketimine dayanır.
Yağ tüketimi ile bu yola girilirken seçilen yağ seçimi de önemlidir. Otofaji ve mitofaji gibi genel ve özel bir temizlik yapıldığı söylenir. Bu temizlik genel ve mitokondri bazında birbiri ile bağlantılı bir temizlik çalışmasıdır. İşin temelinde çöplerin temizlenmesi olmak ile birlikte çöp üretiminin azaltılmasıdır. Bu açlık da dahil tüm önerilerde esas kabul edilen noktadır.
Ketojenik diyetin temelinde KARBONHİDRAT – İNSÜLİN TEORİSİ yatmaktadır. İnsülin sanılandan çok fazla görevi vardır. Yağ depolanmasını da kontrol eder. Ketojenik diyetet KH çok az olduğundan karaciğerde ve yağ hücrelerinde yağ birikmesini önler. Karaciğer yağlanması için de ilk aşamalarda yararlı olabilir.
Her türlü et, yumurta, peynir, kuruyemiş, yağ, tohumlar ve lifli sebze tüketimi esastır.
Bu yazıda şimdi Ketojenik ya da keto diyetin kalp ve metabolik açılardan ne gibi faydaları olduğunu inceleyeceğiz. Olumlu ve olumsuz yanlarına da değineceğiz.
Önce kimler keto diyet yapmamalı?
- Tip 1 şeker hastalığı olanlar.
- Kalp yetmezliği,
- Karaciğer yetmezliği,
- Pankreatit geçirenler
- Göğüs ağrısı ( kontrol edilemeyen)
- Son bir yıl içinde felç ya da kalp kriz geçirmiş olanlar.
- Alkol ve madde bağımlıları.
- Aktif enfeksiyonu olanlar.
- Gebelik ve anne sütü verenler.
- Cerrahi ya da girişimsel işlem yaptıracak olanlar ( 48 saat öncesinde bırakmalılar)
- Yaşlılar
- Yeme bozukluğu olanlar
- Bazı ender metabolik genetik eksiklikler (karnitin yetmezliği, Karnitin Palmitoiltransferaz eksikliği gibi)
İlk önce iki önemli yan etkisini başa yazalım. Eğer ilk defa bu diyeti uygulayacaksanız başlarda ‘’keto flu’’ denilen yorgunluk, bulantı ve kusma olabilir. Arkasından da ishal takip edebilir.
HANGİ KETOJENİK DİYET?
KD düşük KH grubunda olan diyetlerden birisidir. Düşük karbonhidrat (KH) denilince aklımıza gelen şeyler farklıdır. İlk soru ne kadar karbonhidrat olmalıdır. İnsanlar bir şekilde genele bakıldığında %18-20 oranında bir şekilde karbonhidrat tüketimini kısıtlamaya çalışırlar.
Kabaca birkaç grupta öneriler incelenebilir.
- Çok düşük KH ve kısıtlamasız protein ve yağ tüketimi: Atkins
- Orta derecede KH ve orta derecede protein ve yağ tüketimi.
- Çok düşük KH ve düşük protein kısıtlamasız yağ ve kalori tüketimi: Bu genelde ketojenik diyet olarak bilinir.
Diyeceksiniz ki nasıl az ya da orta derece diye ayarlanıyor. İşte aslında önemli nokta burası kişiden kişiye farklı olacak şekilde günlük enerji alımınızın bir uzman tarafından denetlenip önerilerde bulunulması gerekiyor. Başkasını uyguladığı diyet listesi size uygun olmayabilir.
Yine bu konuda yapılan uyarılardan birisi de tüketilen yağların doymuş ve doymamış yağ oranlarıdır. Bu oranların ileri dönemde size yansıyabilecek kötü etkileri olabilir.
Kişiler bir yandan tamamen serbest ve kısıtlama olmadan yerler. Açlık hissetmeden istedikleri kadar yemeleri ve insülin düzeylerinde değişiklik olmadan açlık hissetmeden hayatlarına devam etmeleri cazip yanı olarak ortaya çıkar.
Düşük karbonhidrat demek; Günlük Enerji İhtiyacınızın (GEİ) altında olan demektir. Burada bahsedilen oran % 45-65 arasında değişir.
2 00 kalorilik bir diyet içinde;
– 130-220 gram KH (%26-44) orta derece KH ,
– 50-130 gram KH (% 10-25) düşük KH
– 50 gramın altında KH (%10) çok düşük KH olarak sınıflanır.
- Düşük ya da orta derecede KH tüketimi yağ ve protein tüketimindne bağımsız düşünülemez. Bu yüzden ketojenik ve anti ketojenik faktörleri beraber ele alınması bir oran belirlenmesi gereklidir. Şimdi bir de başımıza formül çıkacak diyenlere bir hatırlatma yapalım. Ketojenik diyet konusunda yapılan çalışmaların çoğunluğunda bu oranın değiştiği hatta bazılarında tam olarak uymadığı saptanmış yani daha anayasada tam olarak anlaşılamamış durumda bazı sonuçlar çıkartıyoruz.
KETOJENİK ORAN= 0,9 Y+0,46 P /1.0 KH+0,8 P + 0.1 Y
KETOJENİK ORAN= 0,9 YAĞ+0,46 PROTEİN
- Bu formülde Y=yağ, P=Protein ve KH karbonhidrat.
- Basit olarak 5/1, 4/1 ve 3/1 oranlar kullanılır.
- Toplam yağ miktarının protein ve karbonhidrat toplamına oranı hesaplanır.
- İdeal bir diyet için kan keton düzeyi 4-6 arasında olmalıdır.
- Gerçekten ketozis olabilmesi için oran 2.0’dan büyük olmalıdır. Ketojenik diyet çalışmalarında 68 çalışmadan 32’sine bu oran 1,5’un üzerinde bulunmuştur. Bu da sepetteki elmaların hepsinin aynı türden olmadığını göstermektedir.
- Günümüzde 25-50 gram KH GEİ %5-10’u önerilmektedir. Bu oran için bazı kişilerde ketozis sağlanması için günlük KH alımının 20 grama kadar düşürülmesi gerektiğinin de altını çizelim. Yani herkes de aynı şekilde sistem doğal olarak çalışmaz.
- Ketozis için diğer önemli bir konuda protein alımında kısıtlanması gerekliliğidir. Yani hem KH hem de protein alımını düşürseniz o zaman ketozise çabuk ulaşırsınız. Günlük önerilen protein alımı ise 1,2-1, gr/kg/gün olarak önerilmektedir.
- Ketojenik diyet denilince aslında Çok Düşük KH ve Düşük protein haline düşünmek daha doğru olur. Aslında tüm bu diyetler KALORİ KISITLAMALI diyetlerin bir şekli olarak yorumlanabilir. Günlük kalori miktarınızı 800 kaloriye düşürerek değişik biçimlerde KH kısıtlaması da yaparsanız bir ölçüde ketozis de sağlayabilirsiniz.
- Peki diyeti uyguluyorum ketozis olup olmadığını nasıl anlayacağız? Kandaki beta hidroksibuturat düzeyi 0,3 mmol üzerinde olması gerekir.
ENERJİ HARCAMASI
Düşük KH ve Ketojenik diyetlerde Enerji harcaması belirgin ölçüde artmaktadır.
Hem katekolamin (stres hormonları) hem de tiroid hormonlarında yükseliş bu enerji harcanması için destek olarak kabul edilmektedir. Uzun dönemde açlık hissinde azalma olduğu da gözlenmektedir. Tüm bu değişimlerin mekanizması bilinmemektedir.
KİLO KAYBI
Düşük kalori düşük KH diyeti ve Çok düşük KH diyetleri 6 ayda benzer şekilde kilo kaybına neden olurlar.
KH tüketimi çok düşürülmese de 6 aydan daha uzun süre uygulandığında benzer kilo kaybı sağlamaktadır. Ketojenik diyetlerin uzun dönemde farklılaşmadığı ortaya çıkmaktadır.
SIVI KAYBI
Ketojenik diyetlerde kilo kaybının büyük kısmının su kaybına bağlı olduğu düşünülür. Oluşan ketonlar idrardan atıldığında sıvı kaybı olur. Glukozun depolandığı glikojenin yıkımı da idrar miktarını arttırabilir. Gram glikojenin yıkımı ile 3 gram su kaybedilmektedir. Yani sıvı kaybı daha ön planda olabilir. Sıvı kaybının insülin düzeylerini düşürebileceği de ileri sürülmektedir. Bunun sebebi insülin böbreklerden suyun (sodyumun) geri alımını arttırmasıdır.
- Kilo kaybının temeli su kaybına dayanmaktadır.
- Tüm kolori kısıtlamalı diyetler gibi Lean Body Mass (yağ hariç ağırlık) düşmektedir.
- Eğer düşük kalorili diyet yapıyorsanız eğer protein miktarını arttırırsanız LBM daha az düşer.
LEAN BODY MASS NEDİR?
Kabaca yağ hariç ağırlığınız olarak bilinir.
KAS KAYBI
Ket diyet uygulayanlarda 4 haftada % 8 civarında kas kaybı yaşanmıştır. Atletik performansı arttırdığı söylenmek ile beraber net bir şekilde bu gösterilememiştir.
KOLESTEROL
Düşük KH tüketiminde yağ tüketimi önemlidir. Fakat nasıl yağ tükettiğiniz önemlidir. Doymuş yağ asidi eğer yüksekse kolesterol açısından daha avantajlı konuma geliriz.
Kısa dönemde HDL iyi kolesterol yükselir ama uzun süre yüksek kalmaz.
LDL kolesterol LDL kolesterolde ise kişiden kişiye farklık gözlenmektedir.
TG düşük KH diyeler orta vadede TG düzeylerini düşürür.
Bu konuda yapacağınız tek şey bu diyeti uygularken mümkünse her ay bu değerlerinizi ölçtürmelisiniz.
ŞEKER METABOLİZMASI
Düşük KH diyetler kan şekerini yüksek KH ve düşük yağlı diyetlere göre fazla düşürmezler.
Düşük KH diyet uygulayanlar bunu 6 ayın üzerine çıkarırlarsa HbA1C düzeyleri belirgin şekilde düşer 1 yıldan sonra bu düşüş kaybolur.
Düşük KH diyetler şeker ilaçları kullanımını azaltırlar.
Şeker açısından Akdeniz tipi diyet yapanlar daha iyi sonuçlar alırlar.
TANSİYON
Düşük ya da Çok düşük KH diyetlerinde tansiyon üzerinde belirgin ve devamlı bir etki gözlenmemiştir.
ENFEKSİYON
Enfeksiyon ve kronik hastalıklar için CRP kullanıldığında düşük ya da çok düşük KH diyetlerinin kilo kaybına karşın önemli bir fark yaratmadığı görülmüştür.
KALP DAMAR HASTALIĞI RİSKİ
FAZLA KH MI YOKSA FAZLA YAĞ MI? ÖLDÜRÜR.
TMAO trimetilamin n-oksit düzeyleri Kalp Damar hastalıkları için risk faktörü kabul edilir. KH tüketim düzeyleri düştüğünde TMAO düzeylerinde yükseliş olduğuna dair bazı bulgular vardır. Bu konuda keixc
sn bir bulgu olmamak ile birlikte TMAO düzeyleri ketojenik diyetlerde araştırılmamıştır.
KH TÜKETİMİ İLE ÖLÜM ARASINDA NASIL BİR İLİŞKİ VAR?
Nato toplam 272 216 kişilik metanalizde Düşük KH tüketimi ve düşük KH ve yüksek protein diyetleri ile tüm ölüm nedenleri arasında bir ilişki bulunmuştur. Başka metanalizlerde benzer etkilerin yanında bir fark olmadığı yönünde de bulgular vardır.
Bu analizlerde asıl sağlıklı olan KH oranın % 50-55 olduğu saptanmıştır. Bu düzeyde tüketim ile ölüm riski arasında en büyük yarar sağlanmaktadır.
Düşük KH tüketimi ile AF denilen ritim bozukluğu arasında ciddi bir ilişki de saptanmıştır.
15 428 kişinin yeraldığı bir analizde (ARIC) hem düşük hem de yüksek KH tüketimi ile ölüm riski arasında bir ilişki bulunmuştur.
SONUÇ
Ketojenik diyet 2-6 aylık dönemde ciddi kilo kaybı ile sonuçlanabilir.
Altı aydan sonra KH düzeyleri yavaşça yükseltilmelidir.
Yağ tüketimi azaltılarak daha çok sebze ağırlıklı rejime çekilmelidir.
KAYNAKLAR
- Kossoff EH, Zupec-Kania BA, Auvin S, Ballaban-Gil KR, Christina Bergqvist AG, Blackford R, Buchhalter JR, Caraballo RH, Cross JH, Dahlin MG, Donner EJ, Guzel O, et al. Optimal clinical management of children receiving dietary therapies for epilepsy: Updated recommendations of the International Ketogenic Diet Study Group. Epilepsia Open. 2018 May 21;3(2):175-192.
- K D Hall. A review of the carbohydrate-insulin model of obesity. Eur J Clin Nutr. 2018 Jan;72(1):183.
- Carol F Kirkpatrick, Julie P Bolick , Penny M Kris-Etherton , Geeta Sikand , et al. Review of current evidence and clinical recommendations on the effects of low-carbohydrate and very-low-carbohydrate (including ketogenic) diets for the management of body weight and other cardiometabolic risk factors: A scientific statement from the National Lipid Association Nutrition and Lifestyle Task Force. J Clin Lipidol . Sep-Oct 2019;13(5):689-711.
4. Caprio M, Infante M, Moriconi E, Armani A, Fabbri A, Mantovani GVery-low-calorie ketogenic diet (VLCKD) in the management of metabolic diseases: systematic review and consensus statement from the Italian Society of Endocrinology (SIE). M. Caprio, , M. Infante, the Cardiovascular Endocrinology Club of the Italian Society of Endocrinology. J Endocrinol Invest. 2019 Nov;42(11):1365-1386
- Marco Castellana, Eleonora Conte, Angelo Cignarelli, Sebastio Perrini , et al. Efficacy and safety of very low calorie ketogenic diet (VLCKD) in patients with overweight and obesity: A systematic review and meta-analysis. Rev Endocr Metab Disord . 2020 Mar;21(1):5-16.
- Hall KD, Guo J, Courville AB, Boring J, Brychta R, et al. Effect of a plant-based, low-fat diet versus an animal-based, ketogenic diet on ad libitum energy intake. Nat Med. 2021 Feb;27(2):344-353.
- Jos M T Draaisma , Brieke M Hampsink , Marcel Janssen , et al. The Ketogenic Diet and Its Effect on Bone Mineral Density: A Retrospective Observational Cohort Study. Neuropediatrics . 2019 Dec;50(6):353-358.
- Bolla AM, Caretto A, Laurenzi A, Scavini M, Piemonti L. Low-Carb and Ketogenic Diets in Type 1 and Type 2 Diabetes. 2019 Apr 26;11(5):962.
- Christophe Kosinski, François R Jornayvaz. Effects of Ketogenic Diets on Cardiovascular Risk Factors: Evidence from Animal and Human Studies. Nutrients. 2017 May 19;9(5):517.
- Kephart WC, Pledge CD, Roberson PA, Mumford PW, et al. The Three-Month Effects of a Ketogenic Diet on Body Composition, Blood Parameters, and Performance Metrics in CrossFit Trainees: A Pilot Study. Sports (Basel). 2018 Jan 9;6(1):1.
- Hall KD, Chen KY, Guo J, Lam YY, Leibel RL, et al. Energy expenditure and body composition changes after an isocaloric ketogenic diet in overweight and obese men. Am J Clin Nutr. 2016 Aug;104(2):324-33.
- Vargas S, Romance R, Petro JL, Bonilla DA, et al. Efficacy of ketogenic diet on body composition during resistance training in trained men: a randomized controlled trial. J Int Soc Sports Nutr. 2018 Jul 9;15(1):31.
- Hall KD, Bemis T, Brychta R, Chen KY, Courville A, et al. Calorie for Calorie, Dietary Fat Restriction Results in More Body Fat Loss than Carbohydrate Restriction in People with Obesity. Cell Metab. 2015 Sep 1;22(3):427-36.
- Hall KD, Guo J. Obesity Energetics: Body Weight Regulation and the Effects of Diet Composition. 2017 May;152(7):1718-1727.
- Comparison of weight loss among named diet programs in overweight and obese adults: a meta-analysis. Comparison of weight loss among named diet programs in overweight and obese adults: a meta-analysis. Johnston BC, Kanters S, Bandayrel K, Wu P, Naji F, et al . JAMA. 2014 Sep 3;312(9):923-33.
- Calton JB. Prevalence of micronutrient deficiency in popular diet plans.
J Int Soc Sports Nutr. 2010 Jun 10;7:24.
- Maria Perissiou, Erika Borkoles, Kent Kobayashi , Remco Polman. The Effect of an 8 Week Prescribed Exercise and Low-Carbohydrate Diet on Cardiorespiratory Fitness, Body Composition and Cardiometabolic Risk Factors in Obese Individuals: A Randomised Controlled Trial. Nutrients. 2020 Feb 14;12(2):482.
- Blair J O’Neill. Effect of low-carbohydrate diets on cardiometabolic risk, insulin resistance, and metabolic syndrome. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes.2020 Oct;27(5):301-307.
19. Ketogenic diet in the treatment of cancer – Where do we stand?Daniela D Weber , Sepideh Aminzadeh-Gohari , Julia Tulipan, et al. Ketogenic diet in the treatment of cancer – Where do we stand? Mol Metab . 2020 Mar;33:102-121.