Beynimiz kalp ile en çok korunan iki organdan bir tanesidir. Kafatası gibi sağlam bir yapının içinde bulunur. Kan dolaşımı açısından da son derce hassas bir sistem ile beslenir. Vücudumuzda pek çok organ kan dolaşım sistemi tarafından kan dolaşımındaki dağılımı ayarlanır. Kalp ve beyin ise kendi ihtiyaçlarını kendileri ayarlarlar. Yani kana fazla ihtiyacı olursa kan akımını kendi ayarlar ve arttırır. Bu çok önemli bir sigorta sistemidir. Bu damarlar bir daire ve havuz sistemi oluştururlar buna Willis dairesi adı verilir.
Beyin kan dolaşımı önde iki damar (karotid: şah damarı) ve ensede iki damar (vertebral arter) ile sağlanır. Şah damarı nedir sorusunun cevabını aşağıdaki resimde görebilirsiniz. Bu damarlarda bir darlık olduğunda ve kan akımı azaldığında diğer damarlar kendi kan kan akımlarını arttırarak eksikliği tamamlar. Genelde damar tıkanıklığında ön planda olan damarlar şah damarlarıdır.
Şah damarı tıkanıklığının en sık sebebi damar sertliğidir Buna ateroskleroz diyoruz. Damar sertliği veya damar kireçlenmesi denilir.
Bu hastalık genel Kalp Damar Hastalığının bir parçasıdır.
RİSK FAKTÖRLERİ
- Ailede Kalp Damar Hastalığı
- Ailede İnme/Felç öyküsü
- Şeker Hastalığı
- Hipertansiyon
- Yüksek Kolesterol
- Obezite
- Sigara
- Hareketsiz Yaşam
- Aşırı alkol Tüketimi
ŞAHDAMARI TIKANIKLIĞI NASIL OLUR?
Şahdamarında gelişen damar sertliği ya da kireçlenme diğer atardamarlarda olduğu gibi benzer bir şekilde oluşur.
Yağlar, kolesterol ve kalsiyumun damar duvarında birikmesi sonucunda, damarının duvarında bir kireç tabakası (plak) oluşur.
– Bu plak damarın içine doğru büyüyerek çapının daralmasına ve kan akımının azalmasına neden olur. Beyine giden kan akımı ihtiyacın altında “iskemi” dediğimiz olay olur.
– Bunun yanında damarın içinde gelişen plak her zaman sert olmaz yumuşak kireç parçaları kan dolaşımı ile beyine giderek (emboli) belirli bölgeleri tıkayabilir.
– Damarın içinde oluşan pıhtılarda benzer şekilde damarları tıkayabilir.
Şah damarında oluşan darlıkların ÖNCEDEN SAPTANMASI ÖNEMLİDİR. İnme/ felç geçiren hastaların yaklaşık %40’ında sebep bu şahdamarı darlıklarıdır.
Nadiren travmaya daha çok bağlı olan damar yırtılması (diseksiyon), bölgesel ışın tedavisi (radyoterapi) ve bazı ender damar hastalıkları, şah damarında darlığa neden olabilir.
Şah damarı darlıkları veya tıkanıklarının belirtileri
– Şah damarındaki darlık kritik düzeye gelene kadar net bir belirti vermeyebilir.
– Yeterli kan akımının sağlanamaması veya damar küçük kireç/ pıhtı atması ile 24 saatten kısa süren ve geçici belirti ve şikayetlere “Geçici iskemik atak” ‘’Transient Ischemic Attack (TIA) adını verilir.
– Bu pıhtı veya kireç parçaları çapına uygun bir şekilde damarı ya da damarları tıkayarak belirti verir.
ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI BELİRTİLERİ
Kolda, bacakta, yüzde veya vücudun yarısında
– Uyuşma, karıncalanma
– Kuvvet kaybı
– Felç, dudak kayması, izinin silinmesi
– Bulanık görme veya görme kaybı
– Dengesizlik
– Konuşma güçlüğü/konuşamama
– Dilde peltekleşmesi, sözcükleri sıralayamama
– Konuşulanları anlayamama
– Baş dönmesi ve/veya denge kaybı
– Bilinç kaybı
Geçici iskemik ataklar, “küçük felçlerdir” alarm zili olarak kabul edilir. Hastaların bir kısmı bu durumdan habersiz bile olabilirler. Dudak izinin kaybolduğu veya dudağın düştüğü durumlar sabah kalktıklarında aile yakınları tarafından saptanabilir.
Bu nedenle, 60 yaşından sonra veya damar sertliği için risk faktörü olan kişilerde Şah Damarı tıkanıklığı için inceleme yapılmalıdır.
Buraya bir not daha koyalım. 60 yaşından sonra hastalarda ek olarak Karın damarında (abdominal aort anevrizması) genişleme olabileceği de akılda tutulmalıdır. Belirli yaştan sonra hem şah damarı hem de karın damarı için basit ultrasonografi tetkikleri yıllık planlanmalıdır.
Şah damarı darlığı/ tıkanıklığı tanısı nasıl konulur?
– Doppler ultrasonografi: En basit tetkiktir. 20 dk. içinde tamamlanır.
– MR ya da BT anjiyografi
– Anjiyografisi (DSA) testleri yapılır.
Şah damarı darlıkları Kalp Damar Hastalıkları içinde yer aldığından bu hastalar mutlaka KALP DAMARLARI içinde incelenmelidir. Şah Damarı darlığı saptananların %15-20’sinde Kalp Damarlarında da darlıklar olabilir. Bu gerçekten hareket ederek hastalar Kalp Anjiyosu ile kısa zaman alan Şah Damarı anjiyosu ile değerlendirilebilir. Tüm damarları görmek önemli bir darlığı atlamamak için önemlidir.
Yukarıda verilen oran son bir yayında çok daha yüksek %77 oranında bulunmuştur.
Sulženko J, Paluszek P, Machnik R, Widimský P, Jarkovský J, Pieniazek P. Prevalence predictors of coronary artery disease in patients undergoing carotid artery stenting. Coron Artery Dis. 2019 May;30(3):204-210.
Şah damarı darlıklarının tedavi yöntemleri nelerdir?
– Darlığın %50’yi aşmıyorsa ilaç tedavisi yeterlidir.
– Risk faktörlerinin kontrolü; sağlıklı beslenme, Sigaranın bırakılması, Kan basıncı, kan şekeri ve kolesterol düzeylerinin kontrol edilmesi. Pıhtı önleyici ilaçlar; Aspirin ve Plavix (klopidogrel) en çok kullanılanlardır.
– Tedavi için en önemli kriter Şah Damarı Tıkanıklığının Belirti Vermesi ya da Vermemesidir. Bu tedavi için önemli bir kriterdir.
– Salt belirtisi olması da yeterli olmayabilir Difüzyon MR tetkiki ile hastanın hissetmediği bazı olaylar tespit edilebilir. Bu durumda hasta acile tedavi edilmesi gereken kategoride değerlendirilir.
– Darlık %70 ve üzerine çıktığında CERRAHİ düşünülür. Cerrahi yapılmasının, inme/felç geçirme olasılığını azalttığı bilimsel olarak ispatlanmıştır.
– Kabaca Şah Damarı tıkanıklığından derecesine göre yılda %3-5,8 civarında felç geçirme riski bulunur. Bu işlemde felç riski var mıdır? Evet vardır ama biraz önceki rakamlara göre daha düşüktür. Yaklaşık %2 düzeyindedir.
– Cerrahi (endarterektomi: kireçli plağın çıkartılması) veya alternatifi stentleme yöntemi uygulanabilir.
BAĞLANTI: ŞAH DAMARI AMELİYATI
– Daha düşük dereceli şah damarı tıkanıklıklarında öncelikli olarak Balon Anjiyoplasti daha çok tercih edilir.
– Stentleme daha çok darlık oranı %70’in altında olan ve belirti veren Şah Damarı tıkanıklıklarında uygulanır.
– Şah Damarı tıkanıklıklarında stent uygulamasında ölüm oranı cerrahiye göre daha yüksek bulunmuştur. Stentlemede %3,6 ve Cerrahide ise %1,6 olarak bulunmuştur. Günümüzde Avrupa ülkelerin de 2012 yılından sonra stent sayılarında azalma görülmüştür.
Castro-Ferreira R, Freitas A, Sampaio SM, Dias PG, Mansilha A, Teixeira JF, Leite-Moreira A. Early results of carotid endarterectomy versus carotid stenting: Outcomes from a Mediterranean country. Vascular. 2019 Apr 2
Şah damarı tıkanıklıklarında damar temizleyen tedavi (kalsiyumun temizlenmesi) ve bitkisel tedavi seçeneklerini de uygulanabilir.
Anahtar
Damar tıkanıklığı, serdar akgün, doktor, sağlık
şah damarı tıkanıklıklarında sık sorulan sorular.
Şah damarı, şah damarı nerede, şah damarı nerde
Şah damarı ameliyatı, şah damarı ağrısı
Şah damarı tıkalı, şah damarı daralması
şah damarı nedir, şah damarı kesilmesi
şah damarı kesmek , şah damarı ameliyatı
şah damarı patlaması, şah damarı patlarsa ne olur
şah damarı sağda mı solda mı, şah damarı hastalığı belirtileri
şah damarı tıkanması, şah damarı ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler, şah damarı tümörü
şah damarı ameliyatı riski, şah damarı atması
şah damarında ağrı, şah damarı hızlı atması
şah damarı tıkanıklığı ilaç tedavisi, şah damarı ultrasonu
şah damarı neden ağrır, şah damarı anjiyo
şah damarı kireçlenmesi, şah damarı genişlemesi
şah damarı yırtılması belirtileri, şah damarı stent
şah damarı ameliyatı sonrası riskler
şah damarı ameliyatı sonrası, şah damarı ameliyatı olanlar
şah damarı ağrısı neden olur, şah damarı yırtılması
şah damarı tıkanıklığı nedir, şah damarı tıkanıklığı belirtileri nelerdir, şah damarı neden tıkanır
şah damarı ameliyatı sonrası yan etkileri
şah damarı daralması ameliyatı, şah damarı hangi tarafta
şah damarı sıkarak bayıltma, şah damarı daralması tedavisi
şah damarı ameliyatı riskli mi, şah damarı tıkanması belirtileri
şah damarı hangi taraftadır, şah damarı boynun neresinde
şah damarı tıkanıklığı felç, şah damarı tıkanıklığı nasıl tedavi edilir
şah damarı stent fiyatları, şah damarı hastalıkları
şah damarı doppler ultrasonu, şah damarı yırtılması ameliyatı
şah damarı ultrasonu nasıl çekilir, şah damarı anjiyosu riskleri
şah damarı genişlemesi neden olur, şah damarı neden şişer
şah damar genişlemesi neden olur, şah damarı sertleşmesi
şah damarı incelmesi, şah damarı tıkalı
şah damarı ne işe yarar, şah damarı diğer adı
şah damarı kesilmesi ilk yardım
şah damar plakları, şah damar tıkanıklığı felç yaparmı
şah damarı tıkalı, şah damarı anjio
şah damarı anjiyo riskleri
şah damarı ağrı yaparmı, şah damarı ağrıyor
şah damarı belirtileri
şah damarı bypass, şah damarı cerrahisi
şah damarı daralması nedenleri
şah damarı darlığı ameliyatı , şah damarı darlığı belirtileri
şah damarı değiştirme
şah damarı felci, şah damarı felç
şah damarı filmi, şah damarı gerilmesi
şah damarı görevi, şah damarı görüntüsü
şah damarı hangi bacakta
şah damarı hastalıkları belirtileri, şah damarı hastalığı
şah damarı için hangi doktora gidilir
şah damarı kaç tane
şah damarı kireçlenmesi tedavisi, şah damarı kist
şah damarı neresi, şah damarı operasyonu
şah damarı patlaması belirtileri
şah damarı sertliği
