D dimer nedir?

NEDİR BU D-DİMER?

• Son zamanlarda Covid-19 enfeksiyonu geçirenler bir şekilde damar komplikasyonları açısından tedavi sırasında kan sulandırıcı iğneler (ilaçlar) kullanılıyor biliyorsunuz.

• Sıklıkla d-dimer adlı kan tetkikinin yüksekliği ile ilgili sıkıntılar yaşıyorlar. Enfeksiyonu tamamen geçirmiş ve atlatmış sağlık yaşam sürdüren bireyler d-dimer yüksekliğinden endişe edip doktorları tarafından verilen kan sulandırıcı iğnelerin devamında kan sulandırıcı ilaçlarda kullanıyorlar. Hep akılda bulunan geç dönemde covid-19 yüzünden sıkıntı yaşanabileceği korkusu bu hastalara doktorları tarafından haklı olarak bu ilaçların reçete edilmesine sebep oluyor. D-dimerin hangi değerinin yüksek olduğu da bir tartışma konusu oluyor.

COVİD-19 ile sanırım yeterince bilgi sahibi olduğunuzu düşünüyorum. Şimdi biz işin kalp damar yöne bir bakalım.

• Önce şu d-dimer neymiş ona bir bakalım. Kan dolaşımında pıhtı olması istenilmeyen bir durumdur buna karşın pıhtı olması kanamaların durdurulmasın önemli bir savunma mekanizmasıdır. Kısaca bu iş hassas bir dengede oluşur. Eğer pıhtı varsa görevini bitirmişse pıhtı (fibrin) oluşturan mekanizmalara karşı hemen pıhtıyı çözen yıkan fibrinolitik mekanizmalar harekete geçerler. Bu çok hassas şartlarda otomatik şekilde gerçekleşir. Pıhtının yani ana maddesi fibrinin yıkılması ile bazı ürünler ortaya çıkar. İşte bu ürünlerden bir tanesi de d-dimer’dir. Pıhtı tromboz diye adlandırılır. Pıhtı için en sık görülen durum bacak derin toplardamarlarında oluşan pıhtı (Derin Ven Trombozu) ve sonucunda akciğere pıhtı atması (Pulmoner Emboli) şeklinde görülür. Akciğerde pıhtı çok yaygın ve ağır olursa yüksek derecede ölüm riski yaratan bir tablo oluşturur. Ayrıca damar içi pıhtılaşma denilen (Dissemine Intravasküler Koagulasyon) ağır bir tabloda şok ve ilgili hastalıklar sonucunda oluşabilir. D-dimer olası bir pıhtı için bize bilgi sağlar. Gebelikte değişebilir. Normal bir kişide genel kabule göre 500 mikrogram ya da nanogram/litre düzeyinin altında olması gerekir. Covid 19 hastalarında bunun 4katına kadar çıkması ölüm riskini yükseltmesi beklenir.

Covid-19 kalp hastalığı olanlarda ACE-2 reseptörleri üzerinden önemli riskler yaratır. Kalp Damar tıkanıklıkları, felç, şeker hastalığı ve hipertansiyon bu rup içinde yer alır.

• Covid-19 geçirenlerde hastanede % 30’a varan oranlarda Bilgisayarlı Tomografide Akciğer embolisi görülmüştür. Bu oran değişik merkezlerde daha düşük görülmüştür. New York’da bu oran % 6,2 şeklinde rapor edilmiştir. Benzer bir şekilde kalp krizi (myokrad enfarktüsü) gösteren Troponin – I değerleri de özellikle hayatını kaybedenlerde d-dimer ile birlikte daha yüksek bulunmuştur. Söz konusu olan pıhtı sadece bacak toplardamarlarında ve beraberinde akciğerlerde olabilir. Atardamar siteminde ise daha düşük (%1.9) görülür. Bu yüzden yatan hastalara bacakların ultrason ile kontrolü önerilir. Hayatını kaybedenler de d-dimer eşik değeri 2600’ün üzerinde bulunuştur. Normal değerimin 500’ün altında olması gerekmektedir.  Covid-19 fırtınasında pek çok yayında d-dimer konusunda standart olmayan test ve birimlerin kullanılması da ciddi kafa karışıklığına yol açmıştır.

Şimdiye kadar hastanede yatan ağır hastalardan bahsettik.

Peki, evde hastaneye gerek duymadan Covid-19 geçirenlere bir bakalım.

• Bu hastalar biliyorsunuz. Kan sulandırıcı iğne veriliyor. Bu konuda değişik öneriler olmak ile beraber 30 güne kadar devam edilmesi bizim ampirik yani deneyime dayalı ve deneysel anlamı taşımaktadır. Sebebi ise korkulan kalp damar ve akciğer komplikasyonlarıdır.

Bu süreyi geçtikten sonra kontrolde yapılan kan tetkiklerinde d-dimer düzeylerinde yaşanan ufak yükselişler doktorları endişeye sevk etmekte ve sonuçta hastalara ağızdan kan sulandırıcı değişik ilaçlar verilmektedir. Son zamanlarda çok sayıda hastayı bu yüzden gördüm. Bir kez kan sulandırıcı ilaç kullanan kişilerde hele bir de Covid-19 öyküsü varsa kan sulandırıcı ilacı kesmek biraz zor olmaktadır.

• D- dimer akciğer embolisi için çok farklı değerlendirilse de özellikle hastanın yaşının önemi vardır. Bazı özel puanlama sistemleri ile hastaların durumları değerlendirilir olası akciğer embolisi için oldukça yüksek düzeylerde duyarlılık gösteren sonuçlar elde edilir.

Covid 10 hastalarında d dimer yanında fibrnojen ve IL-6 gibi ek testler de yardımcı olabilirler.

Peki, bizim covid-19 geçiren hastalar için bunu nasıl uygulayabiliriz.

İlk nokta kişi eğer kan sulandırıcı ilaç alıyorsa ona devam etmek gerekir. Bunda bir sıkıntı yok.

Normalde d-dimer düzeyinin 500’ün altında olması gerekir.

• Kişinin yaşı 10 ile çarpıldığında elde edilen değerden düşük d-dimer düzeylerinde bir şey yapmaya veya ilaç kullanmaya gerek yoktur. Buna seksen yaşındaki bir hastanın değerinin 800’ün altında olması şeklinde bir örnek verebiliriz.

Nitekim bana gelen hastalarda ve 200 düzeyinde seyreden değerler ilaç kesildikten sonra kendiliğinden normale dönmüştür.

• Kısaca işi abartmaya gerek yoktur. Hele bacak toplardamarları ultrason ile akciğer ise tomografi ile kontrol edilmiş ki bu hastaların çoğunluğu öyledir. Kan sulandırıcı kullanımına gerek yoktur. Kan sulandırıcı demek bir yerde kanama riski demektir.

Vücudumuzdaki hassas dengeler bizi yeteri kadar korumaktadırlar. Onların işine karışmaya ve doğal gidişe müdahale etmeye gerek yoktur. Doğa ve insan vücudu gerekeni yapar.

VİDEO: NEDİR BU D DİMER?

1. Hai-Han Yu1 , Chuan Qin , Man Chen, Wei Wang, Dai-Shi Tian. D-dimer level is associated with the severity of COVID-19 . Thromb Res. 2020 Nov; 195: 219–225.
2. Emmanuel J Favaloro, Jecko Thachil. Reporting of D-dimer data in COVID-19: some confusion and potential for misinformation. Clin Chem Lab Med . 2020 Jul 28;58(8):1191-1199.
3. Righini M, Van Es J, Den Exter PL, et al. Age-Adjusted D-Dimer Cutoff Levels to Rule Out Pulmonary Embolism.J. 2014;311(11):1117.

ANAHTAR SÖZCÜKLER

covid, covid 19, d dimer, d dimer testi, d dimer yüksekliği, doktor, doktorlar, serdar Akgün, dr serdar Akgün, prof dr serdar akün, akciğer, akciğer embolisi, pıhtı, damarda pıhtı, kan sulandırıcı iğne, kan sulandırcı ilaçlar, kan tetkikleri Kan testleri, D dimer pıhtı, d dimer akciğer, d- dimer akciğere pıhtı atması, akciğere pıhtı atması, d dimer,d dimer nedir,d dimer akciğer,d dimer pıhtı,d dimer akciğerde pıhtı,d dimer damarda pıhtı,d dimer kan sulandırıcı,d dimer pıhtılaşma,d dimer ilaç,d dimer yüksek,d dimer düşük,d dimer doktor,d dimer hastalık,d dimer ne,d dimer neden yüksek çıkar,d dimer neden yüksek,d dimer neden yükselir,d dimer kantitatif covid değerleri,d dimer normal değerleri,d dimer sınırda,d dimer yüksekliği,d dimer değeri,pıhtı d dimer,dimer,d dimer tıp,tıp d dimer, baypas ameliyatı tehlikelimi,baypas ameliyatı tehlikeli mi,baypas ameliyatı riski,baypas serdar akgün,kalp serdar akgün,baypas ameliyatı istanbul,baypas ameliyatı doktor,kalpte baypas ameliyatı,istanbul baypas ameliyatı doktor,baypas doktor,doktor baypas,istanbul doktor baypas,istanbul doktor,bypass,birinci,istanbul,en iyi baypas doktoru,en iyi baypas doktoru Serdar akgün,en iyi,birinci baypas doktoru,baypas dr,baypas serdar,baypas doktoru,baypas prof,dr,