BESİN ZEHİRLENMESİ
İSHAL NEDEN OLUR?
İshalin nedenleri arasında özellikle yaz aylarında ‘’besin zehirlenmesi’’ sık görülür. Bu yazıda besin zehirlenmesi üzerinde duracağız. İshaline en önemli sebebi besin zehirlenmesidir.
Gıda zehirlenmesi, mikroorganizmalar (özellikle bakteriler) ya da onların toksinlerinin etkileri ile ishal ile bir hastalık tablosuna neden olur.
Gıdaların kontaminasyonu (kirlenmesi) en önemli nedendir. Sorun aslında bir temizlik sorunudur. Gıdaların üretiminden depolanmasına ve satışa sunulmasına kadar geçen aşamalarda bu kirlenme ortaya çıkar.
Özellikle uygun olmayan koşullarda bekletilen beklemiş süt, süt ürünleri, sütlü tatlılar, dondurma ve tavuk eti gibi gıdalar bakterilerin çoğalması için uygun ortam sağlarlar. İyi temizlenmemiş yeşillikler de olağan şüpheliler arasında sayılır.
Yeşillikler ile de besin zehirlenmesi görülmesine karşın çok sık tüketilen tavuk eti toplu yemek verilen yerlerde görülen besin zehirlenmelerinde ilk akla gelen gıdadır.
En yaygın olarak bakteriyel gıda zehirlenmesine yol açan mikroorganizmalar arasında Salmonella, Campylobacter, Escherichia coli ve Listeria gurubu bulunur. Bu bakteriler esas olarak hayvansal gıdalardan bulaşmaktadır.
3- 6 saat içerisinde başlayan şiddetli bulantı kusma ve ishal tablodaki en dikkat çeken bulgulardır. Kısa sürede büyük bir sıvı kaybı olur.
Sıvı kaybı ile tansiyonda düşüklük, baş ağrısı ve ateş de tabloya eklenir.
Besin Zehirlenmesinde ne zaman hastaneye başvurulmalı?
– Eşlik eden yüksek ateş > 39 derece.
Şikayetlerin 72 aşan zaman diliminde devam ediyorsa24-48 saatte kendiliğinden geçmemesi durumunda
– Yeterli sıvı alımı yapılamıyorsa
– İshal kanlı ise
– Uyku eğilimi varsa bir hekime başvurmak gerekmektedir.
Besin zehirlenmesinde yapılması gerekenler?
Kaybettiğiniz sıvıyı mutlaka almalısınız.
- Tuz ve elektrolit açısından zengin sıvılar tüketmelisiniz.
- Su, ayran, kola ve meyve suyu akla ilk gelen seçeneklerdir.
- Haşlanmış patates ve pirinç (tuz ile) hepimizin bildiği gıdalardır.
Başka neler olabilir?
- Havuç suyu,
- Elma suyu
- Maydanoz, kereviz, semiz otu ve ıspanak suyu kullanılabilir.
- Semizotu ve ıspanak haşlanarak hazırlandığında suyunu içip sebzenin kendisini yoğurt ve tuzla tüketilebilir.
- Bitkisel çaylar için önerilerim: Papatya, kekik ve biberiye çayı normal çayda tüketilebilir.
İshal en fazla 72 saate normal koşullarda geçer. Bu süreyi aşmışsa o zaman farklı nedenler gelir.
Son çare olarak önerim:
- 1 çorba kaşığı pirinç/arpa
- 1 çorba kaşığı öğütülmüş nar çekirdeği
- 1 çorba kaşığı öğütülmüş nar kabuğu 2 bardak su eklenerek kaynatılır.
- Bu karışımdan günde dört defa içilmelidir. Gerekirse aynı şekilde hazırlanıp bir litreye kadar tüketilebilir.
İlaç konusuna gelince bu konuda sosyal bir zorunluk yoksa yani işe gitmek zorunda değilseniz kullanmayınız. İshali kesmek barsak hareketlerini durdurur. Bu da bağırsaklarda bakteri florası üzerinde olumsuz etkiler yaratır. Eşlik eden enfeksiyonlar olabilir. Onun için önermem.
Eğer illa da kullanmanız gerekirse Lomotil tablet(2.5 mg /0.025 mg 20 ) günde dört defa ikişer tane kullanılabilir. Çok etkili bir ilaçtır iki tablet sonrasında 5-6 saat içinde etkisi görülür.
Besin zehirlenmesi için öneriler:
İshal yediklerimize ve özellikle besin zehirlenmelerine bağlı olarak görülür. Hele turist ishali diye bir şey vardır ki felaket olur.
Önce yukarıdaki soruları cevaplayalım sonra da bu yazıyı yazmama sebep olan olayı size kısaca anlatayım böylece bir fikir sahibi olabilirsiniz.
Yabancı bir memlekette olmadık bir yerde hem ishal hem ağrı bir mide bulantısı ve şiddetli kusma ile bir otel odasında tıkalı kalırsınız o kadar sıvı kaybedersiniz ki yetişemezsiniz ve halsiz düşersiniz. Bir defasında başıma geldiğinden gayet iyi biliyorum. Pis boğazlık mı? yaptım. Hayır! Toplu bir yemekte kabak başıma patladı başka kimse hasta olmadı üstelik tavuk gibi bilinen şüphelilerden birini de yemedim. Salata yedim muhtemelen ona bağlıydı.
Hemen aklımıza haşlanmış patates ve lapa pirinç gelebilir ama yabancı bir diyarda otel odasına tıkıldıysanız bunlar elinizde olmaz.
Temelde ishal ve kusma ile kaybettiğiniz sıvıyı ve başta sodyum ve potasyum olmak üzere elektrolitleri yerine koymalısınız. Aklınıza ayran geldi ama ancak yoğurt ile ayran yapabilirsiniz. Gavur memleketinde ayran yok maalesef.
Ben su içmeye çalıştım ama o kadar kötü bir gece oldu ki kaybettiğim kadar su içemedim. Dolaptaki iki kutu kolayı bitirdim. Bir de gazlı bir maden suyu o kadar. Sabah kalktığım da çok bitkin durumdaydım. Güç bela kahvaltıda misli (yulaf ezmesi) az süt ile yiyebildim. bir kâseyi mide bulantısı eşliğinde zar zor bitirebildim. Günün gezi programına katılmam mümkün değildi. Allahtan o gün seyahat yoktu şehirde bir gece daha kalacaktık. Düşünsenize o durumda nasıl seyahat edebilirsiniz?
Odamda süpermarketlerin açılış saatine kadar zor dayandım. Süpermarketten bol miktarda (dört litre) vişne ve elma suyu aldım. Bir litre kola ve kaybettiğim enerji için birkaç tane de enerji barı aldım. Enerji barları hem tuz hem de şeker ile enerji ve tuz açığımı kapatabilirlerdi.
Sabah yine zorlu geçti hem alttan hem üstten tabir edilen durum ile karşı karşıya kaldım. Aklıma hep haşlanmış patates ve pirinç lapası geliyordu. Bir de ayran ama süpermarkette sadece meyveli yoğurt bulabilmiştim. o yüzden elimdekiler ile yetinmek zorunda kalmıştım.
sonuçta elma ve vişne suları ve yaklaşık 2 litre kadar su ile akşama ancak sıvı kaybımı dengeleyebildim. Aklımda hep besin zehirlememesinin 72 saate geçebileceği fikri ve otobüs yolculuğu ile zaman zaman gözüm açık kötü düşünceler ile boğuşmaya devam ederken akşamı bulduk. Yarı baygın yarı uyanık şekilde birkaç defa duş yaparak kendimi rahatlatmaya çalıştım. Akşamüstü nihayet biraz toparlandım ve ayağa kalkabildim. Enerji barlarına karşın hala yorgun ve bitkin durumdaydım. Karanlığın çökmesi ile acıkmaya başladım.
Son 24 saat içerisinde 11 defa tuvalete çıkmıştım ve 6 defa kusmuştum. Kabaca 11×500 cc ve 6×100 cc toplamda 6,1 litre sıvı kaybettiğimi hesaplamıştım saate kadar aldığım sıvı miktarı 7 litre idi bunun üzerine iki küçük fincan kahve ile ancak denge sağlamıştım. İnsanlar günde ter ve solunu yolu ile 300-500 ml kadar ek sıvı kaybederler. buna idrar miktarını da eklerseniz ortaya daha net bir tablo çıkar. Aldığım sıvı miktarı: 7,3 litre
Kaybettiğim Sıvı kusma ve ishal: 6,1 litre
idrar: 2 litre ( o kadar meyve suyu! içindeki potasyumun idrar söktürücü etkisi var.
7,3 litre – 8,1 litre = – 1,8 litre yani açık ara gene gerideydim. Bu hesaptan sonra yeniden meyve suyu aldım ve iki litre meyve suyu ve üç fincan koyu kahve ile günü aradaki açığı tamamladığımı düşünerek (toplamda 800 ml kadar artıya geçmiştim) yatakta sızıp kaldım.
Gece bir kez dışarı çıktım ve sabah kalktığımda dudaklarım ve ağzımın içi tamamen kurumuştu. Dehidratasyon (susuzluk) ortay çıkmıştı. Yola çıkacağımı düşünerek kahvaltıda birkaç tane mısır patlağı ve iki fincan kahve içtim. Yolda oldukça kısa ( 3 saat) olduğundan sıkıntı yaşamadım. Bol barsak hareketleri gürültüsü eşliğinde otelimize geldik. Sonrasında da bir sorun olmadı. Gezinin devamında ise sadece kahvaltı yaptım diyebilirim.
