İsterseniz şu bilgiler ile başlayalım. Kurşunun yarılanma ömrü 27 sene ve Kadmiyumun ise 10-30 senedir. Bu sayılar nasıl bir tehlike ile karşı karşıya olduğumuz göstermektedir. Ağır metaller denilince dört ana element ortaya çıkar; Arsenik, Kadmiyum, Kurşun ve Civa bu dört elementtir. Bu yazıda Arsenik ve zehirlenmesi hakkında bir bilgi vereceğim. Sonraki yazıda ise Ağır Metallerin Kalp Damar Hastalıklarına olan etkisini anlatacağım.
Ağır metaller denilince genelde akla gelen popüler madde Arsenik değildir. Kurşun ve civa daha ön plandadır.
1649 yılında arsenik oksidini taş kömürü ile ısıtarak arsenik elde eden Alman Eczacı Johann Schroeder’dir. Arsenik 18.YY’da beyaz ve güzel tene sahip olmak için kullanılmıştır.
- Elementer arsenik
- Arsin gazı,
- Inorganik arsenik tuzları (pentavalan, trivalan arsenit formu)
- Organik arsenik bileşikleri.
- Arsenik temel olarak insanlara içme sularında geçer. Bangladeş bu konudaki en kötü örnektir. Toplumun neredeyse %75’i bu sorun ile karşı karşıyadır. Tayvan, Şili, Arjantin ve Hindistan arsenik zehirlenmesinin sık görüldüğü ülkelerdendir. Tayvan’da bazı bölgelerde yüksek oranda arsenik zehirlenmesi görülmektedir. Bu nedenden dolayı Dünya Sağlık Örgütü kabul edilebilir değerleri düşürmüştür. Kabul edilen üst sınır 10 mikrogram/Litredir.
ARSENİK NEREDE?
- İçme suları şebeke olmayan yerlerde artezyen kuyuları.
- Tarım ve veteriner ilaçları,
- Endüstri: Madencilik ve döküm, seramik, cam sanayileri. Elektronik devre ve lazerlerde.
*** Sanılanın aksine deniz ürünlerindeki arsenin toksik değildir. Civa ve kurşun için bu konuya geri döneceğiz.
Arsenik mide barsak sistemin yanında, akciğerlerden ve deriden de alınır. Vücutta metilasyon ile temizlenir. Bu da ama olarak karaciğerde olur. Safra, idrar ve az miktarda dışkı ile atılır
Arsenik hücre düzeyinde glukoz, glukoneogenez gibi enerji üretim süreçlerini bozar. Ayrıca oksidatif stres ve iltihabi reaksiyona neden olur. Bu konuda Kalp Damar Hastalıkları açısından önemini de bu yazıda bulabilirsiniz. Benim alanım ile ilgili bu yazıyı hazırlarken önce bir genel bilgi iyi olur diye düşündüm.
TANI VE TEDAVİ
Arsenik oral yolla alındıktan sonra en erken 2 en geç 24 saate belirtiler ortaya çıkar. Mide barsak sistemi belirtileri; bulantı, kusma, kramp tarzında karın ağrıları dikkat çeker. İshal ile ciddi sıvı kaybı olur. Nefeste sarımsak kokusu olur. Yani ağzı sarımsak kokan birisi aslında arsenik ile zehirlenmiş olabilir!
Zaman geçtikçe halsizlik ve güçsüzlük tablo da belirgin hale gelir. Ateş de olabilir.
Erken dönemde bilinç değişiklikleri, depresyon, deliryum (saldırganlık, uyumsuzluk ve söz dinlememe) koma ile sonuçlanabilir.
Kanda kırmızı kürelere bağlandığında hemoliz ve anemi olur. İleri vakalarda kemik iliği baskılanması ile tüm kan hücreleri azalır.
EKG değişiklikler (QT uzaması ve aritmi) hipovolemik veya kardiyojenik şok son noktadır. Hipertansiyon sıklıkla gözlenir.
Küçük dozlar arsenik zehirlenmesi ile devam eden vakalarda idrar miktarı azalır ve böbrek yetmezliği gelişir.
Saç dökülmesi, deride pullanma ve mukozalarda yaralar ile dikkat çeken bir bulguda 2-3 hafta içinde tırnakta beyaz şeritler halinde Meese çizgilerinin görülmesidir. Arsenik keratinden zengin dokularda birikmeye meyillidir.
Uzun süreli arseniğe maruz kalma ile bacak damarlarında tıkanıklık ile ayakların siyahlaşması ‘’ KARA AYAK ‘’ adı verilen bir tabloya yol açar. Tayvan’da tanımlanmıştır. Deride değişik derecelerde pigmentasyon bu yüzden olmaktadır.
- 24 saatlik idrarda arsenik miktarı 50 mikrogram/L üzerinde ise tanı konulabilir. Bu tetkik sadece Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Ulusal Zehir Merkezinde bakılır. İdrardan aralıklı atıldığından 24 saatlik idrar toplanması gerekir.
- Gerekliyse Yoğun bakım Ünitesinde izlenir. Temel ve ileri yaşam desteği verilir.
- Mide yıkanabilir ancak aktif karbonun etkisi yoktur.
- Sıvı tedavisi, hipertansiyon ya da şok varsa onunla mücadele edilir. Böbrek yetmezliğini engellemek amacıyla ven içine sıvı verilir, mannitol ile ozmotik diürez sağlanır. Ağır olgularda bronkospazm varsa bronkodilatör verilir.
- ANTIDOT & ŞELASYON TEDAVİSİ:Dimerkaptosüksinik Asit kullanılır.
